Interpretacja Gdy kruszą się cielesne więzi - Aktorzy STS-u

Piosenka „Gdy kruszą się cielesne więzi” w wykonaniu Aktorów STS-u to utwór, który, choć z pozoru dotyka tematu uniwersalnego i nieuchronnego – starzenia się i przemijania – w rzeczywistości jest głęboko osadzony w filozofii Studenckiego Teatru Satyryków. STS, działający w latach 1954-1975, był sceną kabaretową znaną z odważnej satyry politycznej i społecznej, ale także z niezwykłej wrażliwości lirycznej. Artyści STS-u, w tym tacy twórcy jak Agnieszka Osiecka czy Andrzej Jarecki, sprzeciwiali się wypaczeniom systemu żartem, ironią i parodią, a ich dewizą stało się hasło: „Mnie nie jest wszystko jedno”. Ten utwór doskonale wpisuje się w ten nurt, łącząc gorzką refleksję nad kondycją ludzką z życiodajnym przesłaniem.

Pierwsza zwrotka maluje obraz fizycznego rozkładu z niemal naturalistyczną precyzją, a jednocześnie z charakterystycznym dla STS-u satyrycznym przymrużeniem oka. „W kolanku strzyka, w płuckach rzęzi”, „oczka kolor tracą śliczny”, „mniej się stajesz elastyczny” – to codzienne, bolesne sygnały upływu czasu. Obraz ten pogłębia się w kolejnych wersach: „Gdy uszkiem strzyżesz już nie tak czujnie / Grzywka porasta nie tak bujnie / A rączka wita Parkinsona”. Ta ostatnia fraza, wprowadzająca poważną chorobę, ukazuje bezkompromisowe podejście do tematu, unikające sentymentalizmu na rzecz gorzkiego realizmu. Mimo to, w obliczu tych niedogodności, pojawia się kluczowe zawołanie: „Ach, pomyśl wtedy o nas”. Kto kryje się za tym „nami”? W kontekście STS-u można to interpretować jako wspólnotę, bliskich, przyjaciół – tych, którzy dzielą życie, sztukę i ideały.

Refren jest esencją przesłania piosenki. „Bo zawsze sił ci doda / Itp., itd. / Przygoda, przygoda, przygoda / Przygoda przez duże D”. Powtarzające się „Itp., itd.” z jednej strony może sugerować, że jest wiele rzeczy, które mogą dodać sił, ale z drugiej – że wszystkie one bledną w porównaniu z tą jedną, najważniejszą: Przygoda. To nie jest zwykła przygoda, lecz „Przygoda przez duże D”, co podkreśla jej doniosłość, wyjątkowość i znaczenie. W świecie, gdzie STS sprzeciwiał się konformizmowi i bierności, ta „Przygoda” może symbolizować samo życie przeżywane z pasją, zaangażowaniem, ciekawością – bez względu na fizyczne ograniczenia. Może to być także przygoda twórczości, sztuki, nieustannego poszukiwania sensu, co było chlebem powszednim dla artystów STS-u, którzy potrafili tworzyć teksty godzinę przed spektaklem, żywo reagując na otaczający świat.

Druga zwrotka przenosi nas z poziomu fizycznego na egzystencjalny i psychiczny. Obraz staje się jeszcze bardziej mroczny i pesymistyczny: „Kiedy już jest ci wszystko jedno / Kiedy skrzydełka Psyche więdną / Kiedy nie pierzcha rankiem zmora / I łuszczy się mózgowa kora”. To opis utraty nadziei, apatii, intelektualnego i emocjonalnego wyczerpania. Wizja „nadziei oglądanych w trumnie” i nadjeżdżającej „łodzie Charona” – symbolu ostatecznego końca – jest poetyckim, acz dosadnym przedstawieniem zbliżającej się śmierci. I tu ponownie, w obliczu absolutnego zrezygnowania, powraca to samo zawołanie: „Ach, pomyśl wtedy o nas” oraz to samo rozwiązanie: „Przygoda przez duże D”.

W tym powtórzeniu tkwi najgłębsze znaczenie utworu. Piosenka nie jest lamentem nad starością czy śmiercią, lecz hymnem na cześć niezłomności ducha. Sugeruje, że nawet gdy ciało odmawia posłuszeństwa, a psychika chyli się ku upadkowi, istnieje coś trwałego, coś, co nadaje życiu sens aż do samego końca. Ta „Przygoda przez duże D” to nie tylko jednorazowe wydarzenie, ale raczej postawa życiowa, wewnętrzna siła, gotowość na wyzwania, ciekawość świata, otwartość na doświadczenia. Dla ludzi STS-u, którzy walczyli z absurdami systemu i konformizmem, ta „Przygoda” mogła oznaczać również nieustanną walkę o wartości, o prawdę, o wolność słowa, nawet jeśli odbywała się ona na niewielkiej scenie teatralnej. W ten sposób piosenka „Gdy kruszą się cielesne więzi” staje się nie tylko refleksją nad przemijaniem, ale przede wszystkim manifestem niezgody na bierność i celebracją życia w jego najpełniejszym wymiarze, aż do samego końca, bez względu na to, jak trudny i bolesny może się on okazać.