Interpretacja Anioł i diabeł - Wojciech Młynarski

Utwór Wojciecha Młynarskiego "Anioł i diabeł" to perła polskiej piosenki autorskiej, która zręcznie porusza uniwersalny motyw wewnętrznych dylematów człowieka. Piosenka, pochodząca z solowej płyty Młynarskiego pt. „Dziewczyny bądźcie dla nas dobre na wiosnę” wydanej w 1968 roku, stała się jednym z jego ikonicznych tekstów, śpiewanym do muzyki Bernarda Kawki. Jak wiele utworów Młynarskiego, również ten charakteryzuje się niezwykłą przenikliwością obserwacji, a jednocześnie lekkim, inteligentnym humorem.

Tekst piosenki wprowadza nas w intymną przestrzeń podmiotu lirycznego, który "siedzi za mym stołem, między diabłem i aniołem". To klasyczny obraz wewnętrznej walki dobra ze złem, moralności z pokusą, obowiązku z wygodnictwem. Anioł, symbolizujący sumienie lub narzucane normy, "siłą ciągnie" i "rozkazuje chodź", co może być interpretowane jako presja zgodności z oczekiwaniami, etyką czy wyższą ideą. Diabeł natomiast "mruży ślepia złe" i "cedzi sam się zgłoś", co sugeruje podejście bardziej przebiegłe, kuszące do autonomii, do podążania za własnymi pragnieniami, nawet jeśli są sprzeczne z utartymi ścieżkami. Motyw "zgłoszenia się" do diabła może symbolizować podjęcie ryzyka, wyjście poza schematy, albo też cyniczne pogodzenie się z ludzkimi słabościami.

Piosenka podkreśla, że wybór między tymi dwiema siłami jest "trudny" i stanowi "ostrą grę", ponieważ obie strony mają swoje "spore zalety". Młynarski nie demonizuje diabła w sposób jednoznaczny, ani nie idealizuje anioła, co jest charakterystyczne dla jego twórczości – ukazywania złożoności ludzkiej natury i życia bez prostych ocen. W tym tkwi siła jego tekstów, które często nazywano "śpiewanymi felietonami". Mistrzowsko łączył liryzm z satyrą, trafnie komentując polską rzeczywistość i ludzkie doświadczenia.

Najciekawszy, a zarazem najbardziej pragmatyczny, fragment utworu pojawia się w ostatniej zwrotce, gdzie podmiot liryczny udziela rady: "Kiedy za twym stołem spotka diabeł się z aniołem (...) Wtedy rad posłuchaj mych: spróbuj szczęścia z każdym z nich. O anioła względy proś, lecz do diabła też się zgłoś". To przewrotne zakończenie piosenki, które zdaje się kwestionować binarny podział na dobro i zło. Sugeruje, że w życiu nie zawsze trzeba opowiadać się wyłącznie po jednej stronie. Zamiast tego, Młynarski proponuje swoisty eklektyzm moralny lub pragmatyzm życiowy – umiejętność czerpania z obu sfer, poszukiwania równowagi, a być może nawet świadomego eksplorowania różnych dróg. Można to interpretować jako zachętę do otwartości na różne doświadczenia, do akceptacji własnych sprzeczności, a także do pewnej dozy cynizmu wobec jednoznacznych drogowskazów. To odzwierciedlałoby typową dla Młynarskiego, często ironicznie dystansującą się postawę wobec rzeczywistości.

Wojciech Młynarski, który sam był nie tylko autorem tekstów, ale również kompozytorem, piosenkarzem, satyrykiem, dramaturgiem i reżyserem, często w swojej twórczości mierzył się z tematyką wyborów i konsekwencji. Jego piosenki takie jak "Róbmy swoje" czy "Jeszcze w zielone gramy" stały się wręcz aforyzmami, wchodząc do potocznego języka polskiego. "Anioł i diabeł" doskonale wpisuje się w ten nurt, oferując słuchaczowi nie tyle gotową receptę, co raczej inteligentną refleksję nad trudną sztuką życia i podejmowania decyzji. Ten utwór, podobnie jak wiele innych z bogatego dorobku artysty liczącego ponad dwa tysiące tekstów, bawi, uczy i zmusza do myślenia. Właśnie ta uniwersalność i ponadczasowość przesłania sprawia, że piosenka pozostaje aktualna i chętnie interpretowana przez kolejne pokolenia.