Myśląc o utworze „Criminal” z albumu The Marshall Mathers LP, który ukazał się 23 maja 2000 roku, wkraczamy w sam środek burzy, jaką Eminem wywołał w popkulturze na przełomie wieków. To nie jest po prostu piosenka; to raczej ostra, ironiczna deklaracja, będąca bezpośrednią odpowiedzią na lawinę krytyki, jaka spadła na artystę po sukcesie jego poprzednich wydawnictw, zwłaszcza The Slim Shady LP z 1999 roku. Publiczność, media i konserwatywni politycy często brali jego prowokacyjne teksty zbyt dosłownie, oskarżając go o propagowanie przemocy, homofobii i mizoginii. „Criminal” stanowi cyniczne podsumowanie tych zarzutów, zamykając album z hukiem i wzmacniając wizerunek Eminema jako „złego chłopca”.

Utwór rozpoczyna się od bezpośredniego zwrócenia się do słuchacza, co jest charakterystycznym zabiegiem, który Eminem wykorzystał także we wcześniejszych utworach, jak „Still Don't Give A Fuck”. Artysta wyraża frustrację pytaniami, które sugerują, że jego liryczne fantazje są odzwierciedleniem jego prawdziwych intencji: „A lot of people ask me.. stupid fuckin questions / A lot of people think that.. what I say on records / or what I talk about on a record, that I actually do in real life”. To natychmiastowe zderzenie z oczekiwaniami publiczności i jej dosłowną interpretacją to klucz do zrozumienia "Criminal". Eminem, znany również jako Marshall Mathers, często posługuje się swoim alter ego – Slim Shady – by wyrażać najbardziej mroczne, kontrowersyjne i agresywne myśli, które niekoniecznie odzwierciedlają jego prawdziwe ja. W wywiadzie dla magazynu Spin w 2000 roku artysta wyjaśnił, że "Slim Shady to imię mojego temperamentu lub gniewu. Eminem to po prostu raper, Slim Shady to postawa za nim, a Marshall Mathers to ja na koniec dnia".

Kiedy Eminem prowokacyjnie przyjmuje etykietkę „Cuz I'm a CRIMINAL”, robi to z jawnym szyderstwem. Jego słowa, jak sam mówi, są „like a dagger with a jagged edge”, zdolne zranić każdego, niezależnie od orientacji czy tożsamości. Linie takie jak „Hate fags? The answer's 'yes'”, które wywołały oburzenie organizacji takich jak Gay & Lesbian Alliance Against Defamation (GLAAD), oskarżających go o homofobię, są przykładem jego świadomego naruszania tabu. Jednak, jak sam Eminem wyjaśniał w licznych wywiadach, a co potwierdza nawet w tekście, dodając „Relax guy, I like gay men”, jego celem było sprowokowanie i wywołanie dyskusji na temat hipokryzji społeczeństwa, a nie szerzenie nienawiści. W dokumencie Eminem: The Marshall Mathers LP Documentary artysta komentuje, że "większość odniesień do gejów i lesbijek pochodzi z piosenki 'Criminal'", a później "mówi, że 'połowę tego, co mówię, zmyślam, żeby cię wkurzyć'". To podkreśla jego artystyczną strategię – szokowanie dla szoku, aby obnażyć granice tolerancji i wolności słowa.

Artysta kontynuuje krytykę autorytetów – od kaznodziejów po nauczycieli – podkreślając, że nikt nie jest w stanie go „nauczyć niczego”, bo sam chłonie informacje z telewizji. Jest to komentarz na temat wpływu mediów i jednocześnie obrona jego własnego stylu życia i twórczości, której nikt nie jest w stanie zatrzymać przed dominacją na listach przebojów. Sukces komercyjny stał się dla niego narzędziem do dalszej prowokacji.

W kolejnej zwrotce Eminem zagłębia się w swoje trudne dzieciństwo, wspominając o uzależnieniu matki od narkotyków: „My mother did drugs - tar, liquor, cigarettes, and speed / The baby came out - disfigured, ligaments indeed / It was a seed who would grow up just as crazy as she / Don't dare make fun of that baby cause that baby was me”. Ten fragment nie tylko tłumaczy jego „szaleństwo” jako wynik traumatycznych doświadczeń, ale również rzuca światło na jego alter ego jako „zwierzęcia w klatce, które oszalało”, ponieważ nigdy nie zostało odpowiednio wychowane. Przez te słowa, zaczerpnięte z jego autobiograficznej książki Angry Blonde, staje się jasne, że Eminem celowo zaciera granice między rzeczywistością a fikcją, by zmusić słuchacza do konfrontacji z niewygodnymi prawdami o sobie i społeczeństwie.

W piosence pojawia się też odniesienie do skandalu z Billem Clintonem: „My morals went thhbbpp when the president got oral / Sex in his Oval Office on top of his desk”. Tym samym Eminem zwraca uwagę na hipokryzję tych, którzy potępiają jego słowa, ignorując jednocześnie moralne upadki osób na najwyższych szczeblach władzy. Jest to sprytny sposób na relatywizowanie zarzutów stawianych jemu samemu. Podkreśla również swoją widoczność i nieuchronność, manifestując swoje cechy fizyczne: „I'm white, blonde-haired / and my nose is pointy”, co jednocześnie odnosi się do jego unikalnej pozycji w zdominowanym przez Afroamerykanów świecie rapu.

Kulminacyjnym momentem utworu jest interludium w formie skeczu, przedstawiającego napad na bank. Ten fragment jest swoistą parodią zarzutów, że jego teksty zachęcają do przestępstw. Gdy towarzysz mówi mu: „Don't kill nobody this time”, a Eminem, z irytacją w głosie, odpowiada „Awwright... god damn, fuck...”, a następnie strzela do kasjerki z ironicznym „Thank you!”, pokazuje to absurdalność dosłownego traktowania jego twórczości. Przemoc w tym kontekście staje się groteskowa i absurdalna, uwydatniając, jak łatwo media i społeczeństwo przyjmują najbardziej drastyczne interpretacje.

W ostatniej zwrotce Eminem utwierdza się w swojej roli prowokatora. Twierdzi, że „half the shit I say, I just make it up / To make you mad so kiss my white naked ass”. To jawne przyznanie się do celowego drażnienia publiczności i zuchwałe odrzucenie jakiejkolwiek odpowiedzialności za reakcje na jego sztukę. Kończy prowokacją: „And if it's not a rapper that I make it as / I'ma be a fuckin rapist in a Jason mask”, co stanowi ostateczną obrazę i wyzwanie rzucone tym, którzy chcą go cenzurować lub kontrolować. W ten sposób „Criminal” staje się nie tylko utworem o wolności słowa, ale i o samookreśleniu artystycznym w obliczu masowej krytyki. Jak ujął to Eminem w książce Angry Blonde, "‘Criminal’ to moje nowe ‘Still Don't Give a Fuck’ dla The Marshall Mathers LP. Dlatego jest to ostatnia piosenka na płycie. Podsumowuje cały album". To potwierdzenie, że utwór ten jest świadomym manifestem, punktującym hipokryzję i ignorancję, z jakimi mierzył się artysta.