Utwór "List do Che" zespołu Strachy na Lachy, zawarty na płycie "Piła Tango" z 2005 roku, stanowi złożoną, wielowymiarową refleksję nad współczesnym światem, w którym dawne ideały zderzają się z wszechobecnym komercjalizmem, politycznym cynizmem i utratą autentyczności. Krzysztof "Grabaż" Grabowski, autor tekstu, mistrzowsko posługuje się obrazami i aluzjami, tworząc pesymistyczny, lecz prowokujący do myślenia obraz rzeczywistości.

Piosenka otwiera się uderzającym obrazem: „Celują mi prosto w serce / Dziś kupców jest dyktatura”. To natychmiastowe wskazanie na wszechwładzę konsumpcjonizmu i ekonomicznego nacisku, który „mierzy do mnie jak do szczura”. W tym kontekście „złotych Czterdzieści i Cztery” – odniesienie do polskiego mesjanizmu Adama Mickiewicza – brzmi jak gorzka ironia. Wielka narodowa nadzieja i romantyczny zryw zostają skontrastowane z „kodem z kresek na parabelce”, symbolem totalnej komodyfikacji i utowarowienia, gdzie nawet śmierć może być opatrzona kodem kreskowym. Serce, które „zwymiotowało” i przez które „przebija je gwiazda” – być może symbol dawnej czerwonej gwiazdy rewolucji, teraz skażonej lub zdeformowanej – oddaje poczucie głębokiego rozczarowania i wewnętrznej pustki.

Refren jest bezpośrednim zwrotem do Ernesto „Che” Guevary, ikony rewolucji: „Hej ty i cała twoja wiara / Zastyga krew na transparentach / Ja pamiętam cię tylko ze zdjęcia / Komendancie Che Guevara”. Che staje się tu postacią odrealnioną, wspomnieniem utrwalonym na popkulturowym obrazku, a nie żywą ideą. Grabaż w wywiadach podkreśla, że użycie postaci Che Guevary w piosence nie jest pochwałą komunizmu, lecz raczej krytyką jego masowej, często bezrefleksyjnej komercjalizacji. „Zastyga krew na transparentach” symbolizuje wyczerpanie rewolucyjnego zapału i bezowocność walki, której krwawa ofiara stała się jedynie martwym symbolem.

Kolejna zwrotka kontynuuje wątek komercjalizacji wizerunku Che, widocznego „na szklankach i na firankach” – wszędzie tam, gdzie ideologia zamienia się w tandetny gadżet. Fragment „Mijałem las na sygnale / Twarz twoją widziałem wspaniale” może odnosić się do szybkiego, chaotycznego przepływu informacji, w którym wizerunki dawnych bohaterów są bezrefleksyjnie konsumowane. Pojawienie się „SMS-a z okolic piekła” od Clary Zetkin – niemieckiej marksistki i działaczki na rzecz praw kobiet – to anachronistyczny, lecz wymowny sygnał o odradzających się napięciach i potrzebie walki. Jej słowa: „Czerń dzisiaj głodna i wściekła” brzmią jak ostrzeżenie przed społecznym gniewem, który mimo upływu lat wciąż może wybuchnąć.

Szczególnie poruszający jest spoken word, w którym wymieniane są nazwiska kubańskich dysydentów i dziennikarzy: Raúl Rivero Castañeda, Alejandro González Raga, Margarito Broche Espinosa, Fabio Prieto Llorente. Są to osoby, które cierpiały prześladowania i więzienia pod reżimem Fidela Castro. Wprowadzenie ich głosów do piosenki jest mocnym kontrapunktem dla romantyzowanego wizerunku Che Guevary, przypominając o prawdziwych ofiarach i mrocznej stronie rewolucji. To obnaża powierzchowność kultu Che, który często ignoruje rzeczywiste konsekwencje jego działań.

W trzeciej zwrotce wizja „zawalonego kapitalizmu” jest ironiczna w świecie rządzonym przez „dyktaturę kupców”. Obraz „światu but na nodze już się zapalił” sugeruje globalny konflikt i chaos. „W Gawroszewie robią bomby w barach” to aluzja do Gavroche’a z „Nędzników”, symbolu dziecięcego buntu, który teraz przyjmuje formę destrukcyjną. Postać „Osamy Bin Czekoladena” cynicznie łączy terrorystycznego lidera z trivialnym, słodkim produktem, wskazując na to, jak masowa kultura jest w stanie przyswoić i zniekształcić nawet najbardziej niepokojące symbole. Podobnie „broda Jezusa na widokówkach z Nablusa” komercjalizuje i fetyszyzuje sacrum w miejscu konfliktu.

Krzysztof Grabowski w moście manifestuje osobistą postawę: „A ja gdy z mego snu się zbudzę / Zaraz wam zdradzę hasło: / Nie pozostanę wredną wszą / W brodzie Fidela Castro”. To deklaracja sprzeciwu wobec bierności i konformizmu. Odmowa bycia „wszą” – pasożytem, częścią systemu, szczególnie tego związanego z postacią Fidela Castro, symbolizuje niezgodę na ideologiczną i polityczną stagnację oraz chęć zachowania niezależności myślenia.

Zamykające piosenkę, powtarzane pytanie „Ile ty chcesz za tę szklankę?” doskonale puentuje główny motyw utworu. Jest to pytanie o cenę wszystkiego – ideałów, symboli, historii, a nawet codziennych przedmiotów. W obliczu wszechobecnego merkantylizmu wszystko zdaje się mieć swoją cenę, a wartości niematerialne stają się towarem. Strachy na Lachy w "Liście do Che" nie dają łatwych odpowiedzi, lecz zmuszają do refleksji nad tym, co pozostało z dawnych ideałów w dobie globalnej komercjalizacji i politycznych zawirowań. Jest to gorzka diagnoza współczesności, naznaczona nostalgią za utraconymi autentycznymi wartościami, ale i determinacją w ich obronie.