Interpretacja Czym skorupka za młodu - Łejery

Interpretacja tekstu piosenki „Czym skorupka za młodu” w wykonaniu zespołu Łejery to podróż w głąb idei, która stała się fundamentem wyjątkowej poznańskiej instytucji edukacyjnej. Tekst, którego słowa napisała Emilia Waśniowska, a muzykę skomponował Mariusz Matuszewski, opiera się na popularnym przysłowiu, stając się hymnem na cześć wagi dzieciństwa i jego niezatartego wpływu na kształtowanie dorosłego człowieka.

Piosenka otwiera się dosłownym cytatem z przysłowia: „Czym skorupka za młodu nasiąknie, tym na starość trąci. Czas dzieciństwa to dobry początek mądrej dorosłości.”. Te pierwsze wersy od razu wyznaczają główny temat – dzieciństwo jako gleba, na której zasiewane są ziarna przyszłej osobowości, wiedzy i wrażliwości. Jest to manifestacja przekonania, że fundamenty naszej dojrzałości budowane są w najmłodszych latach, a ich jakość determinuje całe późniejsze życie.

Dalej utwór zachęca do aktywnego i bogatego przeżywania tego kluczowego okresu: „Ruszaj w drogę z baśniami i z Bachem, niech marzenia budzą, uśmiech poślij ulotnym dmuchawcem, brzozom, wróblom, ludziom.”. Ten fragment to poetyckie wezwanie do szeroko pojętej edukacji – zarówno tej formalnej, symbolizowanej przez „Bacha” (odwołanie do klasyki, sztuki wysokiej), jak i nieformalnej, pełnej fantazji („baśnie”) i otwartości na świat. Wysyłanie uśmiechu „ulotnym dmuchawcem, brzozom, wróblom, ludziom” to piękna metafora rozwijania empatii, życzliwości i więzi z otoczeniem – naturą i innymi ludźmi. Podkreśla to znaczenie kształtowania w dziecku wrażliwości i zdolności do dostrzegania piękna w małych rzeczach.

Refren piosenki rozwija tę myśl, stosując konkretne przykłady: „Czego Jaś się nie nauczy, tego Jan nie będzie umiał. Czym Haneczka się nie wzruszy, tego Hanna nie zrozumie. O czym Wojtuś nie zamarzy, tego Wojciech nie zdobędzie. Ziarno siane wczesnym rankiem wróży zbiory bardzo piękne.”. Te wersy to swoisty katalog potencjalnych braków i zaniedbań, które mogą rzutować na dorosłe życie. Jaś, Haneczka i Wojtuś to uniwersalne archetypy dziecięce, których rozwój (lub jego brak) determinuje przyszłość Jana, Hanny i Wojciecha. Metafora „Ziarno siane wczesnym rankiem wróży zbiory bardzo piękne” w prosty sposób obrazuje, że im wcześniej i staranniej zasiejemy w dziecku wartości, wiedzę i marzenia, tym obfitsze i piękniejsze będą tego plony w dorosłości.

Druga zwrotka ponownie przywołuje przysłowie, a następnie rozszerza zakres doświadczeń, do których piosenka zachęca: „Dotknij murów gotyckiej katedry, poznaj zapach ciszy, stań w zachwycie, bo sarny przebiegły, słuchaj szeptu liści.”. To podkreślenie roli doświadczenia zmysłowego i kontaktu z dziedzictwem kulturowym („gotycka katedra”) oraz naturą. „Zapach ciszy” i „szept liści” to detale, które uczą uważności i doceniania subtelności świata, a „zachwyt” na widok saren wzmacnia poczucie jedności z przyrodą i zdolność do przeżywania piękna. To nauka przez doświadczenie, a nie tylko teorię.

Piosenka jest silnie związana z filozofią Teatru Szkolnego Łejery, założonego w 1975 roku w Poznaniu przez Jerzego Hamerskiego. W 1990 roku na bazie jego doświadczeń powstała Szkoła Podstawowa o tej samej nazwie. Nazwa „Łejery” wywodzi się z poznańskiej gwary i oznacza radosne zawołanie: „o rety!”, „o jejku!”, „olaboga!”. To już samo w sobie świadczy o optymistycznym, niekonwencjonalnym i pełnym zdziwienia podejściu do życia, które promował i nadal promuje ten zespół i szkoła. Celem Łejerów nigdy nie było tylko kształcenie aktorów, ale wykorzystanie teatru i wychowania przez sztukę do wszechstronnego rozwoju dzieci, pomagając im zarówno w odkrywaniu talentów, jak i w pokonywaniu trudności w kontaktach z innymi.

Jerzy Hamerski, odznaczony Orderem Uśmiechu i laureat nagrody im. Ireny Sendlerowej za „Naprawianie Świata”, jest autorem wielu programów edukacyjnych dla TVP, m.in. „Lokomotywa” czy „Wyłącz telewizor – włącz się sam”. To wszystko wpisuje się w ideę, że dzieciństwo to czas, w którym należy inwestować w rozwój człowieka, dając mu narzędzia do kreatywności, empatii i samodzielnego myślenia. Piosenka „Czym skorupka za młodu” jest więc nie tylko utworem muzycznym, ale wręcz manifestem pedagogicznym, który w poetycki sposób wyraża podstawowe zasady łejerskiego podejścia do edukacji – rozwijania wrażliwości, ciekawości świata i aktywnego uczestnictwa w życiu, tak aby każdy Jaś, Haneczka i Wojtuś wyrósł na mądrego, wrażliwego i spełnionego Jana, Hannę i Wojciecha. Właśnie w tym kontekście utwór nabiera głębszego znaczenia, będąc syntezą ponad 40-letniego dorobku pedagogiczno-artystycznego Łejerów, którzy konsekwentnie uczą dzieci, że warto marzyć, uczyć się i wzruszać, bo to właśnie te doświadczenia kształtują nas na całe życie.