Interpretacja Znikając - Justyna Steczkowska

Utwór „Znikając” Justyny Steczkowskiej to głęboka, oniryczna ballada, która w poetycki sposób porusza tematy kruchości życia, przemijania, ale i nadziei na odrodzenie. Piosenka, pochodząca z albumu Alkimja z 2002 roku, jest jednym z bardziej symbolicznych i refleksyjnych dzieł w dorobku artystki. Płyta Alkimja była projektem, w którym Steczkowska eksperymentowała z folkowymi i etnicznymi brzmieniami, nadając swoim utworom wymiar niemalże mistyczny, co idealnie współgra z liryką „Znikając”.

Centralną metaforą utworu są figurki ze śniegu, które stają się alegorią ludzkiego życia i relacji. Tekst rozpoczyna się od pytania: „Znikając – pytasz mnie / co z tobą się stanie / bo wiosna to śmierć / jest luty / ciepło jest / roztopić za młodu / ci dane i jej...”. Już na wstępie wyczuwalny jest melancholijny fatalizm. Luty, zazwyczaj kojarzony z zimnem, przynosi tu nienaturalne ciepło, które symbolizuje przedwczesny koniec, nagłe przyspieszenie nieuchronnego. Wiosna, będąca zazwyczaj symbolem odrodzenia, w tym kontekście staje się „śmiercią” dla tego, co efemeryczne i ulotne – dla śnieżnych figur. To odwrócenie znaczeń podkreśla paradoks przemijania, gdzie nawet zwiastuny nowego życia mogą oznaczać koniec starego. „Roztopić za młodu” wskazuje na utratę niewinności, ulotność szczęścia lub przedwczesne zakończenie pewnego etapu.

Kolejna strofa rozwija tę śnieżną metaforę: „twa śnieżna kochanka / spłynęła – jej nos / w tej chwili u stóp / leży twych / lepiono was późno / w Trzech Króli spadł śnieg / te same rzeźbiły was dzieci”. Obraz stopionej „śnieżnej kochanki”, której „nos / w tej chwili u stóp / leży twych”, jest niezwykle plastyczny i wzruszający. Redukcja pięknej formy do szczątkowego elementu uwypukla całkowitość i nieodwracalność rozpadu. Informacja, że figury lepiono „późno / w Trzech Króli”, czyli po szczycie zimowej aury, wzmacnia poczucie, że ich istnienie było z góry naznaczone krótkotrwałością. Ręce dzieci, które je ulepiły, symbolizują niewinność aktu stworzenia, ale jednocześnie stanowią tło dla nieuchronności zniszczenia. Dzieci, które z radością tworzą, nieświadomie stają się częścią cyklu, w którym piękno jest krótkotrwałe. To także subtelne nawiązanie do cyklu życia i śmierci, gdzie po stworzeniu następuje rozpad, ale po nim znów pojawia się szansa na nowe istnienie.

W kluczowym fragmencie piosenki padają pytania o sens i odpowiedzialność: „znikając – pytasz mnie / kto kazał ci myśleć / i kochać więc wiedz / ja tylko dałam ci / ten szalik co ciepła nie daje i myśł”. Podmiot liryczny, czyli najprawdopodobniej sama Justyna Steczkowska w roli twórcy lub obserwatora, nie rości sobie prawa do kreowania losu. Jej rola ogranicza się do ofiarowania „szalika co ciepła nie daje” – symbolu pozornego zabezpieczenia lub zewnętrznej ozdoby, która nie ma realnego wpływu na przetrwanie. Co istotniejsze, podmiot dał także „myśl”. To myśl staje się tu prawdziwym, choć paradoksalnie bolesnym darem. Śnieżne figury, obdarzone świadomością przemijania, doświadczają egzystencjalnego lęku. Myśl o końcu, choć nie daje ciepła ani fizycznego ratunku, jest jednocześnie tym, co wyróżnia je i nadaje głębię ich krótkiej egzystencji. Można to odnieść do ludzkiego dylematu świadomości własnej śmiertelności – daru i przekleństwa zarazem.

Jednak utwór nie pozostaje wyłącznie w tonie melancholii. Następuje przebłysk nadziei i wiary w transcendencję: „o wśniewstąpieniu / pewności i dusz / niezwykłych wędrówkach wśród chmur / o nowym wcieleniu / i płatkach co znów / tym razem was w święta przywrócą”. To tutaj pojawia się koncepcja „wśniegowstąpienia” – neologizmu, który jest piękną, poetycką grą słów z chrześcijańskim „wniebowstąpieniem”. Sugeruje to duchową transformację, przemianę fizycznego rozpadu w eteryczną wędrówkę. Stopione figury nie znikają bezpowrotnie, lecz wznoszą się jako dusze, stając się częścią chmur, by następnie powrócić w nowej formie, jako płatki śniegu. Wizja „nowego wcielenia” i obietnica, że „tym razem was w święta przywrócą”, oferuje pocieszenie i potwierdza cykliczność istnienia. Święta, jako czas magiczny i symboliczny, dodatkowo podkreślają nadzieję na ponowne, być może bardziej trwałe i radosne, przyjście. W rozmowie z mediami Steczkowska często podkreślała duchowy wymiar swojej twórczości, a „Znikając” doskonale wpisuje się w ten nurt, odzwierciedlając wiarę w coś więcej niż tylko materialne istnienie.

Refren „znikamy / znikamy / wracamy / myślami” jest zwięzłym podsumowaniem całej koncepcji. Powtarzalność „znikamy” akcentuje nieuchronność końca, ale natychmiastowe „wracamy” łagodzi ten ból. Kluczowe jest tu dopowiedzenie „myślami”. Sugeruje ono, że nawet jeśli fizyczna forma przemija, pamięć, idea, duchowa esencja, a może nawet same wspomnienia o tych, którzy odeszli, pozostają i powracają w świadomości, snach czy artystycznych kreacjach. Ta piosenka, w swojej delikatności i głębi, jest medytacją nad ulotnością piękna i pocieszeniem w obliczu nieuchronności końca, oferując wizję ciągłości życia w innym wymiarze. „Znikając” to utwór, który porusza najgłębsze warstwy ludzkiej wrażliwości, stając się uniwersalną opowieścią o przemijaniu, nadziei i wierności cyklowi życia.