Interpretacja Mesél az erdő - Hobo Blues Band

Piosenka „Mesél az erdő” (Las opowiada), autorstwa węgierskiego zespołu Hobo Blues Band, to utwór głęboko zakorzeniony w kontekście społecznym i politycznym Węgier lat 80., a jednocześnie uniwersalny w swoim przesłaniu. Pochodzi z wydanego w 1984 roku, przełomowego podwójnego albumu koncepcyjnego „Vadászat” (Polowanie), uznawanego za jedno z najważniejszych dzieł węgierskiej muzyki. Album ten, choć powstał w czasach cenzury i sprzeciwu wobec oficjalnej polityki kulturalnej, odważnie posługiwał się metaforami i aluzjami politycznymi, które pozostają aktualne do dziś. „Las opowiada” to swoiste lustro, w którym odbija się zniekształcona rzeczywistość, ukazana przez pryzmat zdeformowanych, klasycznych postaci z bajek.

Refren „Mesél az erdő” (Las opowiada) niczym mantra powraca przez cały utwór, sugerując, że las – symbol pierwotności, natury, ale też zbiorowej pamięci i podświadomości – jest niemym świadkiem i narratorem historii. Te historie nie są już jednak idyllicznymi opowieściami z dzieciństwa, lecz bolesnymi relacjami o utraconej niewinności i cynicznej adaptacji do współczesnego świata.

W pierwszej zwrotce spotykamy Jasia i Małgosię oraz Królewnę Śnieżkę spacerującą z Robin Hoodem. To zestawienie od razu dekonstruuje baśniowy porządek. Niewinni Jaś i Małgosia są jedynie „widziani”, ich los pozostaje niepewny. Królewna Śnieżka, symbol czystości, łączy się z Robin Hoodem, buntownikiem i obrońcą sprawiedliwości, co może sugerować utratę statusu księżniczki na rzecz walki o przetrwanie lub bardziej prozaiczną ucieczkę od baśniowych konwenansów. Z kolei Baba Jaga o żelaznym nosie (vasorrú bába) wchodzi do miasta, by wystąpić w telewizji, potrzebuje pieniędzy na ciastka (kalácsra). To uosobienie złego, fantastycznego elementu, który ulega komercjalizacji, stając się częścią płytkiej rozrywki i konsumpcji. Baśniowe zło przestaje być groźne, a staje się jedynie show-biznesowym aktorem, łaknącym pieniędzy.

Dalej Czerwony Kapturek idzie do babci z koszykiem. Dziewczynka czytała bajkę, ale pragnie zakazanego (vágyik a tilosba). To znak świadomego buntu, porzucenia narzuconej ścieżki na rzecz własnych, ryzykownych wyborów. Mówi do lisa: „Jaki masz piękny ogon!”, a następnie proponuje: „Wyczarujmy wilkowi rogi!” To odwrócenie ról – Kapturek nie jest już ofiarą, lecz prowokatorką, która igra z niebezpieczeństwem i zmienia naturę antagonistów. Wilka, symbol zagrożenia, chce ozdobić, a tym samym odrzeć z grozy lub wręcz karykaturować. Jest to metafora społeczeństwa, które straciło respekt dla naturalnych zagrożeń, a może wręcz prowokuje je dla własnych celów lub z nudy.

Kolejna postać to Ludas Matyi, węgierski bohater ludowy, który w oryginale sprytnie mścił się na panu. W piosence jednak zjadł swoje gęsi, co sugeruje utratę majątku lub środków do życia. Jest w niekorzystnej sytuacji, nie idzie na uniwersytet. Pozostaje zawsze dzieckiem, jako bohater jest nieco słaby. Na koniec zostaje aktorem (szinész lesz belőle). Ten fragment gorzko komentuje utratę heroizmu i niemożność realizacji tradycyjnych wartości w nowoczesnym społeczeństwie, gdzie brakuje możliwości awansu, a pozostaje jedynie rola „aktora” – udającego, grającego kogoś, kim nie jest, być może na scenie życia publicznego. To także echo cynizmu wobec sztuki, która staje się ucieczką od rzeczywistości lub jej karykaturą.

W ostatniej zwrotce Ludmilla spieszy, przecina polanę, z łatwością przeskakuje śpiącego partyzanta. Skacze po polu minowym, jej stopy nawet nie dotykają ziemi, a przebiegła nyeszterka czeka na nią w jaskini. Ta zwrotka, choć nadal osadzona w baśniowej konwencji (las, jaskinia), wprowadza zdecydowanie bardziej surowe, wręcz wojenne obrazy. Ludmilla, być może symboliczna postać nowej generacji lub narodu, porusza się przez kraj naznaczony historią i konfliktem (śpiący partyzant – przeszłość, dawne ideologie, wojna; pole minowe – ukryte zagrożenia, nierozwiązane problemy społeczne). Jej lekkość w unikaniu niebezpieczeństw (leci po polu minowym, stopy nawet nie dotykają ziemi) może być wyrazem ignorancji, naiwności, a może też bezmyślnej odwagi w obliczu zagrożeń, których do końca nie rozumie. Przebiegła nyeszterka (co można interpretować jako sprytnego intryganta, szkodnika, lub nawet pewien typ zwierzęcia, a w szerszym kontekście jako niebezpieczną, podstępną siłę) czekająca w jaskini symbolizuje nieuchronne zagrożenie, które czai się za fasadą pozornej wolności.

Utwór „Mesél az erdő” jest zatem gorzką refleksją nad kondycją społeczeństwa, które zagubiło swoje wartości, utraciło niewinność i pozwala, by baśniowy świat został skomercjalizowany, sprowadzony do absurdu lub zderzony z brutalną rzeczywistością polityczną. Hobo Blues Band, z Földesem László „Hobo” jako głównym tekściarzem, konsekwentnie budował swój wizerunek krytyka społecznego, poruszając kwestie tożsamości narodowej i indywidualnej w trudnym kontekście historycznym. „Las opowiada” to przykład ich zdolności do tworzenia wielowymiarowych metafor, które pod pozorem prostych skojarzeń z bajkami kryją głęboką, często niewygodną prawdę o otaczającym świecie.