Interpretacja Enyém, tied, miénk - Hobo Blues Band

'Enyém, tied, miénk' (Moje, twoje, nasze) zespołu Hobo Blues Band to utwór, który zadebiutował na albumie Oly sokáig voltunk lenn (Byliśmy na dole zbyt długo) wydanym w 1982 roku. Tekst napisał Földes László, znany jako Hobo, a muzykę skomponował Póka Egon. Piosenka, głęboko osadzona w blues-rockowym stylu charakterystycznym dla zespołu, stanowi sarkastyczny komentarz do rzeczywistości społeczno-politycznej Węgier lat 80. i uniwersalne rozważanie nad podziałem dóbr i władzy.

Pierwsze zwrotki utworu, oparte na kontraście „enyém” (moje) i „tiéd” (twoje), natychmiast wprowadzają słuchacza w świat nierówności i dominacji. Hobo w zręczny sposób przeciwstawia sobie pozornie błahe przedmioty i abstrakcyjne pojęcia, aby ukazać głębsze zależności. „Enyém a tévé, tiéd a bor,” – śpiewa, sugerując, że ten, kto ma dostęp do informacji (telewizor), ma kontrolę, podczas gdy „bor” (wino) może symbolizować jedynie chwilową ucieczkę lub pocieszenie dla drugiej strony. Podobnie, „Enyém a kocsi, tiéd a por,” uwypukla dysproporcję między posiadaniem (samochód) a byciem pozostawionym w tyle (kurz). Metafory stają się coraz bardziej dobitne: „Enyém a sonka, tiéd a zsír,” czy „Enyém a vigyor, tiéd a kín,” jasno określają pozycje wygrywającego i przegranego, sytego i cierpiącego.

Druga część zwrotek odwraca role, ale sens pozostaje ten sam: „Tiéd a zene, enyém a tánc,” – pozornie równy podział, gdzie jeden dostarcza rozrywki, a drugi z niej korzysta, może jednak oznaczać, że jeden tworzy, a drugi narzuca formę. „Tiéd az óra, enyém a lánc,” – tutaj lánc (łańcuch) jest silnym symbolem niewoli lub ograniczeń, co sugeruje, że mimo posiadania czasu, wolność jest po stronie „mojej”. Wreszcie, „Tiéd a páncél, enyém a tör,” oraz „Tiéd a kutya és enyém az őr,” malują obraz kogoś, kto posiada siłę obronną (pancerz) lub kontrolę (psa), ale prawdziwa władza, zdolna zadać ból (sztylet) lub nadzorować (strażnik), należy do innej, wyżej postawionej strony.

Kluczowy w utworze jest refren, który w ironiczny sposób podsumowuje całą sytuację: „Nevetek mindig, ha rá gondolok, / Remélem, látszik, hogy boldog vagyok! / Ugye látszik? Oh, igen. Ugye látszik? Oh, igen.”. Ten sarkastyczny śmiech wyraża gorzką rezygnację lub, przeciwnie, cyniczną satysfakcję. Podkreślanie rzekomego szczęścia, połączone z pytaniem „Ugye látszik?” (Prawda, że widać?), ujawnia fałsz i przymus udawania zadowolenia w obliczu opresyjnej rzeczywistości.

Strefa „miénk” (nasze) w refrenie jest szczególnie wymowna: „Miénk az utca, miénk a ház, / Miénk a számla, miénk a gáz / Miénk a lekvár, miénk a vár / Miénk a haszon és miénk a kár!”. To kolektywne „nasze” odnosi się do dóbr wspólnych, takich jak przestrzeń publiczna (ulica, dom), ale także do obciążeń (rachunki, gaz) i, co najważniejsze, zarówno do zysków, jak i strat. Sugeruje to, że choć niektóre aspekty życia są dzielone, ciężar i konsekwencje bywają rozłożone niesprawiedliwie. Fragment o „lekvárze” (dżemie) i „vár” (zamku) może być grą słów lub odnosić się do pozornie prostych, codziennych rzeczy i tych o większym znaczeniu, podkreślając, że wspólne jest wszystko – od błahostek po kluczowe elementy życia.

Druga część utworu kontynuuje grę przeciwieństw, poszerzając ją o bardziej symboliczne i kulturowe odniesienia. „Enyém az arany, tiéd a réz,” – ponownie, rozdział na to, co cenne, i to, co mniej wartościowe. „Enyém a bilincs, tiéd a kéz,” to niezwykle mocny obraz: ten, kto ma łańcuchy, ma kontrolę nad tym, co w nich jest – ręką. To sugeruje, że posiadanie narzędzi opresji daje władzę nad działaniem drugiego człowieka. Polityczny wydźwięk wzmacnia wers „Tiéd a rendszer, enyém a zűr, / Enyém az ország, tiéd az űr,” gdzie „ty” ma system (strukturę władzy), a „ja” ma chaos (zűr), ale „ja” rości sobie prawa do kraju (ország), podczas gdy „ty” ma „przestrzeń” (űr), co może oznaczać wolność, ale także pustkę lub brak realnego wpływu. Hobo Blues Band, działający w komunistycznych Węgrzech, często używał aluzji i metafor do komentowania sytuacji politycznej, co czyniło ich teksty wieloznacznymi i pozwalało unikać bezpośredniej cenzury.

Ostatnia zwrotka wprowadza podziały na płaszczyźnie duchowej i kulturalnej: „Tiéd az Lélek, enyém a test,” – wskazując na dualizm i być może kontrolę nad fizycznością, podczas gdy duchowość pozostaje poza zasięgiem. Wzmianki o Siriusie i Kexie, Hendrixie i Stonsach, srebrze i brązie są odniesieniami do muzyki i kultury rockowej, która była ważna dla członków zespołu i ich publiczności. Sirius to nazwa węgierskiej psychodelicznej grupy rockowej z lat 70., a Kex to również kultowy węgierski zespół rockowy, znany z poetyckich tekstów. Jimi Hendrix i The Rolling Stones to ikony światowego rocka, które inspirowały Hobo Blues Band. Ten fragment może oznaczać, że choć „ty” ma (lub dostaje) te bardziej „duchowe” lub „kultowe” aspekty (Sirius, Hendrix), „ja” ma ich bardziej „przyziemne” (Kex, Stons) lub wtórne (brąz zamiast srebra) odpowiedniki, co znowu podkreśla hierarchię i podział na „lepsze” i „gorsze” lub narzucone i własne.

Piosenka „Enyém, tied, miénk” jest przykładem ostrej satyry społecznej Földesa László. Ukazuje ona złożoność relacji międzyludzkich i systemowych, w których jeden z podmiotów jest zawsze uprzywilejowany kosztem drugiego. Powtarzalność struktury i refrenu potęguje wrażenie beznadziejności i utrwalonych podziałów. Mimo ironicznego tonu i pozornego zadowolenia, utwór emanuje frustracją i bezsilnością wobec mechanizmów władzy i niesprawiedliwości. To pieśń o podstępnym współistnieniu, w którym każdy element współdzielony ma swoją cenę i ukrytą dynamikę dominacji. Zespół Hobo Blues Band, którego twórczość była często manifestacją wolności i niezależności w trudnych czasach, wykorzystał ten utwór do ukazania absurdu i hipokryzji otaczającej rzeczywistości.