Interpretacja Life On Mars? - David Bowie

"Life On Mars?", jeden z najbardziej ikonicznych utworów Davida Bowiego z albumu Hunky Dory z 1971 roku, to wielowymiarowa ballada, która splata osobiste rozczarowanie z szeroką społeczną i kulturową krytyką. Sam Bowie określił ją jako „reakcję wrażliwej młodej dziewczyny na media”, a później doprecyzował, że dziewczyna „czuje się rozczarowana rzeczywistością… chociaż żyje w marazmie rzeczywistości, mówi się jej, że gdzieś istnieje o wiele wspanialsze życie, i jest gorzko zawiedziona, że nie ma do niego dostępu”.

Piosenka otwiera się sceną, w której „It's a God awful small affair / To the girl with the mousy hair”. Ta „dziewczyna o mysich włosach” to postać, z którą łatwo się utożsamić – ucieleśnienie przeciętności i poczucia niedopasowania. Odizolowana od rodziców („But her mummy is yelling "no" / And her daddy has told her to go”), a także od przyjaciół („But her friend is nowhere to be seen”), szuka pocieszenia i ucieczki w kinie, w „srebrnym ekranie”. Motyw ten rezonuje z powszechnym pragnieniem uniknięcia szarej codzienności, choć, jak zauważa David Bowie, jest to również kwestia wewnętrznej izolacji i trudności w kontakcie z własnymi uczuciami. Niektórzy komentatorzy sugerują, że postać dziewczyny mogła być inspirowana przez byłą partnerkę Bowiego, Hermione Farthingale, która opuściła go, by realizować karierę aktorską.

Jednak i ta filmowa eskapada okazuje się rozczarowująca. Film jest „saddening bore”, nudną powtórką, którą dziewczyna „lived it ten times or more”. Widzi w nim jedynie „fools” i ogólnikowe, powierzchowne obrazy: „Sailors fighting in the dance hall / Oh man, look at those cavemen go / It's the freakiest show”. To surrealistyczne, niemal kabaretowe obrazy – walka marynarzy, jaskiniowcy, prawnik „Beating up the wrong guy” – stanowią ironiczną krytykę mediów masowych, które przedstawiają świat jako sensacyjny, ale pozbawiony głębszego sensu. Prawnik, nieświadomy, że jest częścią „best selling show”, to metafora ludzi odgrywających role w spektaklu życia, nie rozumiejąc jego absurdalności i futułości.

Utwór jest również głębokim komentarzem społecznym. Linia „Mickey Mouse has grown up a cow” to dosadne odniesienie do komercjalizacji i uprzemysłowienia sztuki – Myszka Miki, symbol niewinności i rozrywki, stała się „dojną krową” kapitalizmu. „Now the workers have struck for fame / Cause Lennon's on sale again” może być odczytywane jako krytyka tendencji do komodyfikacji buntowniczych idei i postaci, jak John Lennon, czy też samego ruchu robotniczego, który strajkuje nie dla idei, ale dla „sławy”. Odniesienie do „Lennon's on sale again” może również odnosić się do komercyjnego wykorzystywania twórczości artysty.

Bowie wyśmiewa również powierzchowną turystykę masową, określając tłumy jako „mice in their million hordes / From Ibeza to the Norfolk Broads”. To sugeruje, że ucieczka w te same, popularne miejsca nie jest prawdziwą ucieczką, lecz jedynie kolejną formą konformizmu. Finalne odrzucenie nacjonalistycznego hasła „Rule Britannia is out of bounds / To my mother, my dog, and clowns” podkreśla absurdalność i pustkę narodowych mitów, które nie mają zastosowania w codziennym życiu zwykłych ludzi.

W drugiej części piosenki następuje zmiana perspektywy z trzeciej na pierwszą: „But the film is a saddening bore / Cause I wrote it ten times or more / It's about to be writ again”. To zasugerować może, że sam narrator, być może Bowie, jest również uwięziony w tym cyklu tworzenia i konsumowania rozczarowujących narracji. Podkreśla to odwieczny charakter tematów poruszanych w piosence – rozczarowania, alienacji, poszukiwania sensu.

Pytanie „Is there life on Mars?” (Czy jest życie na Marsie?) staje się refrenem i centralnym punktem utworu. Jest to pytanie egzystencjalne, wyraz pragnienia alternatywy dla beznadziejnej ziemskiej rzeczywistości. W obliczu pustki życia, banalności mediów i braku autentycznej ucieczki, pozostaje nadzieja na coś więcej, na inne, bardziej satysfakcjonujące istnienie gdzieś daleko.

Co ciekawe, geneza utworu ma swoje korzenie w „zemście” Bowiego. W 1968 roku Bowie napisał angielskie słowa do francuskiej piosenki „Comme d'habitude”, zatytułowane „Even a Fool Learns to Love”. Jego wersja została odrzucona przez wydawców, a prawa do utworu kupił Paul Anka, który napisał nowe słowa i stworzył światowy przebój Franka Sinatry „My Way”. Bowie, czując się „wkurzony” i rozczarowany, postanowił napisać własną piosenkę „podobną w brzmieniu”. Napisał ją stosunkowo szybko, w jedno popołudnie, siedząc w parku w Beckenham, a następnie komponując melodię na pianinie w Haddon Hall. Na odwrocie okładki albumu Hunky Dory, przy tytule utworu, widnieje nawet dopisek „Inspired by Frankie”.

W nagraniu udział wzięli Rick Wakeman na fortepianie i Mick Ronson, który stworzył charakterystyczne aranżacje smyczkowe. Utwór, choć wydany na albumie w 1971 roku, zyskał status singla dopiero w 1973 roku, osiągając trzecie miejsce na brytyjskich listach przebojów, co pomogło wypromować album Hunky Dory w dobie Ziggy'ego Stardusta. Towarzyszący mu teledysk, wyreżyserowany przez Micka Rocka, przedstawiający Bowiego w turkusowym garniturze i charakterystycznym makijażu na białym tle, stał się równie ikoniczny jak sam utwór.

„Life On Mars?” pozostaje ponadczasowym utworem, którego enigmatyczne teksty i poruszające melodie nadal prowokują do refleksji nad alienacją, dążeniem do ucieczki i poszukiwaniem sensu w świecie, który często wydaje się być jedynie „freakiest show”.