Interpretacja Tišina - Bajaga i instruktori

"Tišina" to jeden z najbardziej rozpoznawalnych i cenionych utworów serbskiego zespołu Bajaga i Instruktori, wydany w 1988 roku na albumie "Prodavnica tajni" (Sklep z Tajemnicami). Płyta ta, częściowo inspirowana wcześniejszą trasą koncertową po ówczesnym Związku Radzieckim, charakteryzuje się melancholijnym nastrojem i wolniejszymi rytmami, a "Tišina" doskonale wpisuje się w tę atmosferę. Bajaga, znany z poetyckich tekstów, stworzył utwór, który do dziś porusza głębią i uniwersalnością przekazu. Co ciekawe, Momčilo Bajagić Bajaga ujawnił w wywiadzie dla "Jutarnjeg lista", że temat do piosenki powstał w... Tajlandzie. Zagrał go na gorszej gitarze, a tekst i muzyka zostały dopracowane dopiero kilka miesięcy później.

Piosenka rozpoczyna się obrazem mroku skupionego w kroplę, ustępującego wczesnemu porankowi, który jak wodospad wlewa się do pokoju. To otwarcie od razu wprowadza w atmosferę przejścia, końca czegoś i nadejścia nowej, niekoniecznie pożądanej rzeczywistości. Podmiot liryczny zadaje egzystencjalne pytanie: „Czy kiedykolwiek pytałaś, dokąd rankiem odchodzą ciemne cienie ścian?” Te cienie mogą symbolizować ukryte obawy, nierozwiązane problemy czy demony, które choć chwilowo znikają w blasku dnia, pozostają częścią wewnętrznego krajobrazu.

Następnie, uwaga skupia się na adresatce, której oczy są zamknięte, a usta zmęczone. Prośba „nie całuj mnie nimi” sugeruje dystans, utratę bliskości, a może nawet gorycz. Kluczowe dla interpretacji są wersy: „Nisu čvorci pevali dok je iznad krovova svirala tišina” (Szpaki nie śpiewały, kiedy nad dachami grała cisza). Brak śpiewu szpaków, symbolizujących zazwyczaj radość i życie, podkreśla dominację ciszy – ciszy nie jako braku dźwięku, lecz jako aktywnej, przytłaczającej siły. To cisza emocjonalna, cisza w komunikacji, cisza rozstania, która staje się „grą”, swoistą, bolesną melodią ich końca. Ten motyw powraca kilkakrotnie, wzmacniając poczucie beznadziei.

Refren jest rozpaczliwą prośbą skierowaną do Boga: „Hajde Bože budi drug pa okreni jedan krug unazad planetu” (Boże, bądź przyjacielem i cofnij planetę o jeden obrót). Podmiot pragnie cofnąć czas, zatrzymać ulotne chwile, bo „noc była krótka, a nam potrzebna była najdłuższa na świecie”. To pragnienie przedłużenia nocy – czasu intymności, zapomnienia, ucieczki od problemów – podkreśla, jak bardzo nadszedł poranek, symbolizujący nadejście bolesnej prawdy i konieczności działania, jest dla niego niechciany. W jego oku panuje tylko chłód, w sercu jedynie ziąb, szron i kurz, co maluje obraz kompletnego emocjonalnego spustoszenia.

Momentem kulminacyjnym jest piąta zwrotka, w której podmiot liryczny podejmuje ostateczną decyzję. „U cik zore zviždi voz njime odlazim u Oz, neću da se vratim” (O świcie zagwiżdże pociąg, nim odjeżdżam do Oz, nie wrócę). Odejście pociągiem jest ostatecznym, fizycznym rozstaniem, a podróż „do Oz” to ucieczka w symboliczne miejsce. Kraina Oz z „Czarnoksiężnika z Oz” to świat fantazji, marzeń, ale też iluzji i poszukiwania. Podmiot liryczny wybiera ucieczkę od rzeczywistości, od bólu i od przeszłości, zdeterminowany, by nie wracać. Wersy „co ci napiszę, podrę i zetrę, ale musisz wiedzieć” doskonale oddają wewnętrzny konflikt – chęć wyrażenia głębokich uczuć kontra niemożność, może lęk przed zranieniem, albo świadomość, że słowa niczego już nie zmienią. Mimo to, istnieje desperacka potrzeba, by adresatka poznała jego stan, choćby przez niedopowiedzenia.

Finałowa zwrotka wyjaśnia część motywacji. Adresatka „nie obudziła się, dlatego nie widziała”, jak „tańczyły cienie”. Może to oznaczać, że nie była świadoma głębi problemów, wewnętrznych zmagań podmiotu lirycznego lub rzeczywistego stanu ich związku. Najbardziej poruszająca jest prośba: „Niech dobre duchy i królewskie orły czuwają nad tobą przede mną”. To wyznanie wskazuje na to, że podmiot liryczny postrzega siebie jako potencjalne źródło cierpienia dla ukochanej osoby. Rezygnuje z niej nie tylko z powodu własnego bólu, ale także dla jej dobra, wierząc, że jego odejście ochroni ją przed jego własnym chłodem, szronem i kurzem. Jest to akt miłości przez poświęcenie, naznaczonej ogromnym smutkiem i poczuciem winy.

„Tišina” to zatem głęboko melancholijna ballada o rozstaniu, ostatecznym pożegnaniu i samotności, która następuje po utraconej bliskości. To opowieść o niemożności cofnięcia czasu, o dominującym poczuciu pustki i o miłości, która, choć nadal obecna, przyjmuje formę rezygnacji i odseparowania dla dobra drugiej osoby. Ponadczasowy wydźwięk utworu sprawia, że do dziś jest on jednym z najjaśniejszych punktów w dyskografii Bajagi i Instruktori, rezonując z każdym, kto doświadczył podobnego rozdarcia.