Interpretacja Strah od vozova - Bajaga i instruktori

Piosenka „Strah od vozova” zespołu Bajaga i Instruktori to utwór głęboko refleksyjny i naznaczony specyficzną melancholią, charakterystyczną dla twórczości Momčila Bajagicia. Pochodzi ona z wydanego w 1986 roku albumu Jahači magle, który umocnił pozycję grupy na jugosłowiańskiej scenie rockowej. Bajaga, znany ze swoich poetyckich i często symbolicznych tekstów, w tym utworze maluje obraz wewnętrznego rozdarcia i poszukiwania ukojenia w obliczu egzystencjalnych lęków.

Pierwsza zwrotka, „Dan je izgoreo u trenu kao fleš / plamenom belog usijanja / oblaci napadaju horizont / poslednji put iz očajanja”, wprowadza słuchacza w atmosferę intensywnego, niemal apokaliptycznego końca. Obraz dnia, który spłonął „jak flesz, płomieniem białego żaru”, sugeruje nagłe i dramatyczne zakończenie pewnego etapu, być może utratę nadziei lub iluzji. „Chmury atakujące horyzont po raz ostatni z rozpaczy” wzmacniają poczucie bezpowrotności i wszechogarniającego smutku, niczym ostatnie tchnienie umierającego dnia. To potężna metafora wewnętrznego stanu podmiotu lirycznego, który doświadcza głębokiego kryzysu lub rozczarowania.

Następnie, w kolejnych wersach, „Vraćao sam se sa vrha svetova / višim od najviših soprana / tražio sam princezu istinu / na kraju modrog okeana”, podmiot liryczny opowiada o swojej grandioznej, a zarazem być może bezowocnej podróży. Powrót „ze szczytów światów, wyższych niż najwyższe soprany” symbolizuje dążenie do ekstremalnych osiągnięć, przekraczania granic percepcji czy wiedzy. Poszukiwanie „księżniczki prawdy na końcu modrego oceanu” to z kolei archetypiczna wędrówka ku ostatecznemu poznaniu lub idealnemu spełnieniu. Jednakże forma przeszła („wracałem”) sugeruje, że ta podróż już się zakończyła, a jej rezultat nie przyniósł oczekiwanego ukojenia, a wręcz przeciwnie – pogłębił stan wewnętrznego rozpadu.

Kolejna zwrotka doskonale oddaje ten motyw rozbicia: „Samo kamenje oblik ne menja / noć me razbila na sto delova / a ja sam nikad neću moći / da ih pokupim da se sastavim”. Porównanie niezmienności kamienia z własną kruchością jest niezwykle trafne. Podmiot liryczny czuje się roztrzaskany na „sto kawałków” przez noc – symbol ciemności, nieświadomości, być może traumatycznych doświadczeń. Kluczowe jest stwierdzenie, że „nigdy nie będzie w stanie ich pozbierać, by się złożyć w całość”. To wyraża głębokie poczucie nieodwracalnej fragmentacji i niemożności powrotu do wcześniejszego stanu integralności. Ten motyw złamania i trwałej utraty jest centralny dla emocjonalnego rdzenia utworu.

Kulminacją tekstu jest refren, w którym Bajaga łączy obraz świata z osobistym lękiem i pragnieniem uzdrowienia. „Svet je predgrađe grada Edena / imam užasan strah od vozova / pa bi da da me usne njene / da me uveče od sveg izleče”. Wizja „świata jako przedmieść miasta Edenu” jest niezwykle sugestywna – to miejsce bliskie rajowi, ale nim niebędące, co wskazuje na utraconą niewinność, niedoskonałość, życie w cieniu ideału. W tym kontekście pojawia się „okropny strach przed pociągami” (strah od vozova). Pociągi mogą symbolizować nieuchronny postęp, przemijanie czasu, niekontrolowane zmiany, podróże w nieznane, a nawet odjazdy i rozstania. Ten konkretny lęk staje się uosobieniem wszystkich wewnętrznych niepokojów podmiotu lirycznego, jego awersji do pędzącej rzeczywistości, która rozbija go na kawałki. Jaki jest ratunek? Ostatnie wersy wyrażają tęsknotę za bliskością i uzdrowieniem poprzez miłość: „chciałbym, żeby jej usta, żeby w wieczór uleczyły mnie ze wszystkiego”. To poszukiwanie intymności i pocieszenia w ramionach ukochanej osoby jako jedynego antidotum na chaos i strach.

Interesującym faktem dotyczącym tej piosenki, choć nie bezpośrednio od Bajagi, jest spostrzeżenie krytyków, że w „Strah od vozova” Bajaga łączy gitarowe licky Jimiego Hendriksa (konkretnie z utworu „Little Wing”) z wysublimowaną poezją i „belgradzką estetyką lat 80.”. To świadczy o eklektycznym podejściu Bajagi do tworzenia muzyki, gdzie globalne inspiracje gitarowe spotykają się z lokalnym, intymnym liryzmem. Sam Bajaga jest znany z tego, że w swoich tekstach pozwala sobie na swobodę, często tworząc „Bajagizmy” – żartobliwe, a czasem nonsensowne rymy, które jednak idealnie wpasowują się w jego styl i nadają tekstom charakterystyczny, rozpoznawalny ton. To podejście do liryki, gdzie emocje i ogólne przesłanie przeważają nad dosłownością, pozwala na głęboką, symboliczną interpretację „Strah od vozova”.

Piosenka ta, osadzona w szerszym kontekście debiutanckiego albumu Bajagi „Pozitivna geografija” z 1984 roku (co prawda „Strah od vozova” jest z Jahači magle z 1986, ale Pozitivna geografija była początkiem Bajagi i Instruktori), i późniejszych, ugruntowała jego reputację jako artysty, który potrafi poruszać uniwersalne tematy w sposób bliski słuchaczom. „Strah od vozova” pozostaje więc nie tylko rockowym klasykiem, ale i przejmującą balladą o ludzkiej kruchości, poszukiwaniu sensu w niespokojnym świecie i nadziei na odnalezienie ukojenia w miłości.