Interpretacja Oj, Helka - Ignacy Ulatowski

Utwór "Oj, Helka" Ignacego Ulatowskiego to barwny obraz przedwojennej Warszawy, a ściślej mówiąc – tętniącej życiem Woli i jej charakterystycznego folkloru. Piosenka, będąca klasycznym przykładem warszawskiej piosenki ulicznej, zabiera nas w podróż do miejsca, gdzie "wolskie są rogatki", czyli do ówczesnych bram miasta, zlokalizowanych u zbiegu ulic Wolskiej, Chłodnej, Towarowej i Okopowej. Rogatki te, wybudowane w 1818 roku, były nie tylko punktami kontrolnymi, ale i symbolami granicy między miastem a przedmieściami, a ich okolice znane były z gwaru i specyficznej społeczności. Zostały rozebrane przez Niemców w czasie II wojny światowej, między sierpniem a październikiem 1942 roku.

Piosenka przedstawia Helkę, "morowy świata cud" i "dziewucha całkiem fest", jako ucieleśnienie warszawskiej dziewczyny z charakterem – silnej ("mocna jest jak belka"), czystej ("czystaś jest, jak szklanka"), a jednocześnie szemranej i gibanej, co w języku ówczesnego półświatka mogło oznaczać osobę sprytną, obrotną, z pewną reputacją, a nawet "szemraną" czyli krętą. Helka przyciąga do siebie "gibane kawalery, łobuzy, frajery" – całe towarzystwo z Wolskich stron, gotowe hojnie ją obdarowywać. To właśnie rzeźnicy i piekarze, stolarze, murarze, ślusarze i malarze kupują jej karmelki, sznaps, bułki, serdelki, namawiając do picia i życia pełną piersią: "Helka, pij! Przegryzaj kichą, no i żyj!". To świadczy o jej niezwykłej popularności i pozycji w lokalnej społeczności, gdzie cieszy się uznaniem zarówno wśród przedstawicieli różnych zawodów, jak i łobuzerskiego towarzystwa.

Wersja piosenki przypisywana Ignacemu Ulatowskiemu, choć znana pod tym autorstwem, ma ciekawą historię. Jak wynika z informacji na portalu Stare Melodie, melodia utworu, będącego foxtrotem, pochodzi z 1924 roku i jest to "Die Blanka, ja, die Blanka" Jára Beneša. Tekst piosenki ulicznej często ewoluował, a jego autorstwo bywało przypisywane różnym twórcom, którzy popularyzowali lub adaptowali istniejące już motywy. Stanisław Grzesiuk, ikona warszawskiego folkloru, również wykonywał tę piosenkę pod tytułem "Rum Helka", co potwierdza jej kultowy status i rozpowszechnienie w środowisku warszawskim. Ignacy Ulatowski, wymieniany jako piosenkarz/piosenkarka w kontekście "Oj, Helka" z 1926 roku, był prawdopodobnie jednym z ważnych wykonawców lub adaptatorów, który przyczynił się do jej popularności. Same biografie osób o tym imieniu i nazwisku są zróżnicowane; istnieje Ignacy Ulatowski, kierownik szkoły w Gorzycach Wielkich, oraz Ignacy Ulatowski, muzyk i funkcjonariusz MO, co pokazuje, że kwestia jednoznacznej identyfikacji autora piosenek ulicznych jest często skomplikowana.

Klimat piosenki zagęszcza się podczas zabawy "Na Wolskiej 'Pod kogutem'" – najprawdopodobniej w jednej z licznych wówczas wolskich knajpek czy szynków. Na parkiecie Helka tańczy z Ferdkiem Klapsztosem, a towarzyszy im "Antek Majcher cwany i Felek cacany". Imiona te, pełne ulicznego wdzięku, nadają scenie autentyczności. "Majcher", w gwarze warszawskiej, oznacza duży nóż, co już wprowadza element potencjalnego zagrożenia. Harmonia "rżnęła z całych sił", a atmosfera była tak porywająca, że "każdy bezustannie wył". Niestety, sielanka szybko się kończy, gdy "Antek Majcher w tym strasznym zaduchu Bęc Felka raz po uchu". To zdanie, z użyciem kolokwialnego "Bęc", oddaje nagłość i brutalność zajścia. Bójka szybko eskaluje, "nikogo nikt nie słucha i leje się jucha" (czyli krew). Scena kończy się na policji, gdzie "granda wraz zaśpiewała", co jest ironicznym stwierdzeniem, że cała awantura i jej uczestnicy trafili w ręce stróżów prawa.

"Oj, Helka" to hymn warszawskiej Woli, oddający ducha przedwojennej dzielnicy z jej specyficznym językiem (argotem), hierarchią społeczną i obyczajowością. Jest to utwór o miłości, zabawie, ale także o prozie życia, gdzie zabawa szybko może przerodzić się w bójkę. Piosenka jest świadectwem kultury ulicznej, w której charakterni bohaterowie, tacy jak Helka, byli prawdziwymi gwiazdami, a proste rozrywki były esencją codziennego bytu. Ignacy Ulatowski, jako jeden z jej popularyzatorów, pomógł zachować ten kawałek warszawskiej duszy dla potomnych.