Interpretacja Czemu ty dziewczyno (Hop, dziś, dziś, A Janek nie wróci) - Ignacy Ulatowski

Piosenka "Czemu ty dziewczyno (Hop, dziś, dziś, A Janek nie wróci)" w wykonaniu Ignacego Ulatowskiego to poruszający przykład polskiej pieśni legionowej, której korzenie tkwią głęboko w tradycji ludowej i patriotycznej. Choć dokładne autorstwo muzyki nie jest znane, a tekst posiada liczne warianty, wersja przypisywana Ignacemu Ulatowskiemu, zarejestrowana m.in. w 1927 roku, doskonale oddaje ducha epoki walk o niepodległość. Ignacy Ulatowski, znany również pod pseudonimem "Kumoter Kapusta", był muzykiem, piosenkarzem i autorem tekstów, który przed wojną występował w orkiestrze wojskowej, a później pracował jako muzyk w Polskich Kolejach Państwowych. Jego doświadczenie muzyczne i prawdopodobny związek ze środowiskiem wojskowym czynią go idealnym interpretatorem i, być może, współtwórcą tego typu utworów.

Utwór rozpoczyna się od radosnego, wręcz nawołującego do zabawy refrenu: „Bum tadra, rżnij grajku / Bum tadra, od ucha / Bum tadra, niech tańczy / Hej, moja dziewucha”. Te proste, onomatopeiczne frazy natychmiast wprowadzają słuchacza w wir tanecznego uniesienia, kontrastującego z tragicznym tłem historycznym. Jest to zaproszenie do zabawy, do zapomnienia o troskach, choćby na chwilę, poprzez taniec i muzykę. Granie "od ucha" to idiom oznaczający z pasją, z werwą, z pełnym zaangażowaniem, co podkreśla intensywność przeżycia.

Kolejna zwrotka odkrywa bardziej melancholijną warstwę tekstu: „Słonko mnie nie pali / Deszczu się nie boję / Czekam na Jasieńka / Pod jaworem stoję”. Postać dziewczyny, która czeka pod jaworem, staje się symbolem tęsknoty i niepokoju. Jawor w polskiej tradycji ludowej często kojarzony jest z miejscem spotkań, ale także z symboliką oczekiwania i rozstania. W kontekście tytułu piosenki, który wyraźnie zaznacza "A Janek nie wróci", oczekiwanie dziewczyny nabiera tragicznego wymiaru. Cyfrowa Biblioteka Polskiej Piosenki wskazuje, że w innych wariantach utworu wprost mówi się, że "Janek nie wróci, bo poległ na wojnie", co potwierdza ten smutny podtekst.

Pomimo niepewności i smutku, piosenka powraca do motywu zabawy: „Tańczmy, chłopcy, tańczmy / Bawmy się wesoło / Ze swoją dziewczyną / Obróćmy się w koło”. To wezwanie do czerpania radości z obecnej chwili, nawet w obliczu nadciągającego zagrożenia. Ten dualizm – radości i smutku, życia i śmierci – jest kluczowy dla zrozumienia tej pieśni. Świadomość śmiertelności jest wyrażona niezwykle dosadnie w kolejnej zwrotce: „Ze swoją dziewczyną / Oczka malowane / Kto wie, jutro może / Już kulką dostanę”. Te "malowane oczka" dziewczyny, symbolizujące młodość i piękno, stają się jeszcze bardziej kruche w obliczu groźby śmierci żołnierza. Ten fragment, choć krótki, doskonale oddaje fatalizm i odwagę legionistów, którzy każdego dnia stykali się z perspektywą utraty życia na froncie.

Refleksja nad przemijaniem i nieuchronnością losu prowadzi do kolejnego apelu do muzyka: „A ty, grajku miły / Mazura nam utnij / Co nam przyjdzie z tego / Jak będziemy smutni”. To jasny komunikat, że w obliczu trudnych czasów, smutek jest luksusem, na który nie można sobie pozwolić. Muzyka, taniec, i wspólna zabawa stają się formą oporu, sposobem na zachowanie godności i nadziei. Mazur, jako tradycyjny polski taniec narodowy, dodatkowo podkreśla kontekst patriotyczny i jednoczący.

Kulminacyjna zwrotka jednoznacznie osadza piosenkę w realiach walki o niepodległość: „Tańczą strzelcy, tańczą / Armaty im grają / Z bagnetami w ręku / Polskę wyhulają”. Tutaj taniec staje się metaforą walki. "Strzelcy" to określenie odnoszące się do żołnierzy Legionów Polskich, którzy z bagnetami w ręku, w rytm "gry armat", walczyli o wolność ojczyzny. Wyrażenie "Polskę wyhulają" jest niezwykle sugestywne – oznacza, że walka, choć krwawa i bolesna, ma doprowadzić do wytańczenia, wyrwania Polski z niewoli, do odzyskania jej suwerenności poprzez heroiczną ofiarę.

"Czemu ty dziewczyno" to zatem nie tylko prosta piosenka ludowa, ale złożony obraz emocji towarzyszących żołnierzom i ich bliskim w czasie wojny. Jest świadectwem ludzkiej zdolności do znajdowania radości i nadziei w najtrudniejszych okolicznościach, a także niezachwianej wiary w ostateczne zwycięstwo i odzyskanie wolności, nawet za cenę najwyższej ofiary. To pieśń o tęsknocie, odwadze, ale przede wszystkim o niezłomnym duchu narodu, który poprzez taniec i śpiew, symbolicznie, ale i realnie, walczył o swoje istnienie.