Interpretacja Mały elf - Halina Frąckowiak

Piosenka „Mały elf” Haliny Frąckowiak to nastrojowa opowieść o ulotnej, intensywnej miłości, która pojawia się niespodziewanie, by równie nagle zniknąć, pozostawiając po sobie jedynie smutek i tęsknotę. Utwór, skomponowany przez Pierre'a Bacheleta, oryginalnie stanowił ścieżkę dźwiękową do głośnego francuskiego filmu erotycznego „Emmanuelle”. W Polsce, w połowie lat 80., film ten był owiany aurą zakazanej zmysłowości, a kasety wideo z nim krążyły „spod lady”. To właśnie do tej melodii Halina Frąckowiak zwróciła się do Jacka Cygana z prośbą o napisanie polskiego tekstu. Artystka nie chciała jednak dosłownego tłumaczenia; zależało jej na stworzeniu lekkiej, zabawnej i zmysłowej piosenki, która odda wdzięk francuskiego oryginału. Cygan, aby w pełni oddać klimat utworu, musiał nawet „służbowo” obejrzeć „Emmanuelle”. Stworzył on historię o ulotnym kochanku, który zjawia się i znika, pozostawiając po sobie żal.

Tekst rozpoczyna się od pojawienia się tytułowego „małego elfa” – postaci tajemniczej, niemal nierzeczywistej, która zjawia się „przemarznięta pod wieczór”, zapowiadając krótki pobyt. „Mówił, że na kilka chwil…” – te słowa już na początku zdradzają nietrwałość relacji, jednak serce narratora szybko ulega jego urokowi. Elf „w serce zapadł, jak nikt”, co podkreśla głębię i intensywność uczucia, które rodzi się mimo świadomości jego tymczasowości.

Kolejna zwrotka maluje portret kochanka jako osoby „cichej jak żak”, a jednocześnie gotowej na ryzyko – „ruszył va banque”. Francuskie wstawki, takie jak „je t’aime” i nawiązanie do „gwiazd jak Lem”, sugerują, że elf jest postacią inteligentną, romantyczną, o pewnym europejskim sznycie. Nie dba o konwenanse („Gdzież tam bon ton, zmysłów voyager”), a jego sposób okazywania uczuć jest niezwykle porywający, wręcz ekstatyczny („Pieścił mnie aż do szczytu marzeń”). Jest to miłość intensywna, pochłaniająca, pełna zmysłowości, co idealnie współgra z „kontrowersyjnym” francuskim rodowodem utworu.

Jednak kruchość tej idylli ujawnia się w trzeciej zwrotce, gdy elf, budząc niewinnie w środku nocy, zadaje pytanie: „czy to sen, czy nie?”. To retoryczne pytanie zdaje się zwiastować obawę przed przebudzeniem z pięknej iluzji. Obietnice „na zawsze”, tak często składane przez „małego elfa”, bezpowrotnie „rozwiały się w dym”, ukazując jego niestałość i ulotność miłosnych deklaracji.

Narratorka z rozbrajającą szczerością wyznaje, że „Wszystko, co chciał, tu u mnie miał”. Od prozaicznego „winegretu” po romantyczny „plac Pigalle” i artystyczne „variétés” – oferowała mu cały swój świat, zarówno ten codzienny, jak i ten pełen uniesień i wyrafinowania. Jednak w zamian za tę hojność została jej tylko pustka – „A został żal, smutne dell’arte”. Zwrot „smutne dell’arte” (czyli smutna sztuka) może odnosić się do komedii dell’arte, ale w kontekście utworu symbolizuje gorzką maskę lub tragiczny finał tej miłosnej „sztuki”.

Moment rozstania jest przedstawiony z bolesną rezygnacją. Na pytanie „jak jest?” pada lakoniczne „Comme çi, comme ça…” – tak sobie, ani dobrze, ani źle, co jest próbą zamaskowania głębokiego cierpienia. Elf usprawiedliwia swoje odejście „błędem” i „nudą”, rzucając beznamiętnie „Otwarte drzwi, więc s’il vous plaît…”. Ta chłodna obojętność i pozorna grzeczność tylko potęgują poczucie odrzucenia.

Piosenka kończy się melancholijną akceptacją losu. „Wyszedł tak pod wieczór mój znudzony mały elf”, a narratorce pozostaje jedynie czekanie, nawet jeśli to czekanie jest bezcelowe („Czekam, pewnie czekać chcę…”). Ostatnie wersy „Łatwo go poznacie, nie pytajcie więcej mnie: Ot, zwyczajny mały elf…” sugerują, że ten typ ulotnego, czarującego, ale nieodpowiedzialnego kochanka jest uniwersalnym doświadczeniem, a jednocześnie próbą zdystansowania się od bólu poprzez zbagatelizowanie własnego cierpienia.

„Mały elf” zadebiutował w sylwestrowym programie Telewizji Polskiej w 1984 roku. Halina Frąckowiak wystąpiła wówczas na tle gipsowych greckich bogiń, w białej, niemal tiulowej sukni, a jej włosy, rozświetlone od tyłu, wyglądały jak aureola. Co ciekawe, reżyser programu obsadził kompozytora Aleksandra Nowackiego w roli tytułowego elfa, dodając element dosłowności do subtelnej symboliki utworu. Warto też wspomnieć, że początkowa aranżacja piosenki nie przypadła do gustu Halinie Frąckowiak, która otwarcie zbuntowała się przeciwko niej. Dopiero nowa, „przepiękna” wersja, przygotowana przez Rysia Sygitowicza, zyskała jej aprobatę. Ostatecznie utwór ukazał się na albumie Haliny Frąckowiak wydanym w 1987 roku. Dzięki poetyckiemu tekstowi Jacka Cygana i zmysłowemu wykonaniu Haliny Frąckowiak, „Mały elf” stał się jednym z najbardziej charakterystycznych i lubianych przebojów lat 80. w Polsce, pomimo swojego „kontrowersyjnego” rodowodu.