Interpretacja Przed nami Odra - Edmund Fetting

"Przed nami Odra" w wykonaniu Edmunda Fettinga to utwór, który na stałe wpisał się w kanon polskiej piosenki wojennej, przede wszystkim dzięki popularności serialu Czterej pancerni i pies. Piosenka, mimo że śpiewana przez Fettinga z jego charakterystycznym basowym głosem, nie jest jego oryginalnym dziełem, jeśli chodzi o autorstwo tekstu i muzyki. Za muzykę odpowiada Adam Walaciński, natomiast słowa napisał Janusz Przymanowski, który był również autorem książki i scenariusza do wspomnianego serialu. W serialu utwór ten pojawia się w odcinku 13. pt. "Zakład o śmierć", śpiewany przez sierżanta Konstantego Szawełłę i piechurów 1. Dywizji Piechoty, z akompaniamentem akordeonu grającego przez Tomasza Czereśniaka, w którego rolę wcielił się Wiesław Gołas. Co ciekawe, Wiesław Gołas do końca życia nie nauczył się grać na akordeonie, co czyni jego "akompaniament" w serialu szczególnie symbolicznym.

Interpretacja tekstu, choć na pierwszy rzut oka wydaje się prosta i bezpośrednia, kryje w sobie głębokie emocje i propagandowy kontekst wojennego zrywu. Pierwsza zwrotka maluje obraz brutalnej rzeczywistości pola bitwy: „Siódma kompania bój zawzięty toczy i krew serdeczną wciąż wylewa z żył.”. Widzimy rannych, cierpienie i heroizm sanitariuszy, którzy „pracują co sił”. Powtórzenie tych wersów podkreśla ich dramatyzm i wszechobecność śmierci oraz wysiłku na froncie.

Druga zwrotka kontynuuje ten obraz, ukazując żołnierzy przygotowujących się do ataku: „A trzeci baon bagnety nasadza, po pięć granatów przywiesza na pas”. Jest tu wyraźne ukazanie strachu, który towarzyszy każdemu żołnierzowi – „Każdy ma pietra, ale się nie zdradza”. Postać rannego porucznika, który „patrzy się na nas”, staje się symbolem moralnego wsparcia i oczekiwania, że mimo lęku, żołnierze nie złamią się i będą walczyć. To spoiwo dyscypliny i honoru w obliczu zagrożenia.

Refren jest kluczowy dla przesłania piosenki, stanowi wezwanie do boju i odwołanie się do najgłębszych wartości: „Przed nami Odra szarą wodą płynie, stoi na brzegu pograniczny słup. Pomyśl o Polsce, pomyśl o dziewczynie, i z paru szkopów nieboszczyków zrób”. Odra symbolizuje tu ostateczną barierę przed zwycięstwem, a jednocześnie granicę do wolności. Wezwanie do myślenia o Polsce i o ukochanej dziewczynie jest silnym motywatorem, mającym nadać sens okrucieństwu wojny. „Z paru szkopów nieboszczyków zrób” to brutalne, ale w kontekście wojennym, typowe hasło dehumanizujące wroga, mające ułatwić zadanie zabijania.

Ostatnia zwrotka wprowadza element wsparcia radzieckiego, co było charakterystyczne dla propagandy PRL-u i realia II wojny światowej, gdzie Armia Czerwona stanowiła siłę napędową ofensywy na Berlin: „Towariszcz salwą znak z katiuszy daje, a czołg jak buhaj ryczy pośród min”. Obecność „towariszcza” i katiuszy, czyli radzieckiej wyrzutni rakietowej, podkreśla sojuszniczy charakter walki. Zwieńczeniem jest kulminacyjne wezwanie: „Siódma kompania z okopów powstanie i z głośnym krzykiem pójdzie na Berlin!”. Jest to wyraz ostatecznej determinacji, wizja triumfu i osiągnięcia głównego celu wojny – zdobycia stolicy wroga.

Piosenka ta, wydana na minialbumie w 1970 roku, odegrała istotną rolę w kształtowaniu historycznej świadomości Polaków w okresie PRL, idealizując obraz żołnierza Ludowego Wojska Polskiego i jego braterstwa broni z Armią Radziecką. Edmund Fetting, znany również z innych znaczących wykonań, jak „Ballada o pancernych” czy „Nim wstanie dzień” z filmu Prawo i pięść, stworzył interpretację, która dzięki swojemu głębokiemu, sugestywnemu głosowi, nadała tej pieśni dodatkowego wymiaru powagi i heroizmu. Mimo upływu lat, „Przed nami Odra” pozostaje ważnym elementem kulturowym, przypominającym o dramatyzmie wojny i motywacjach walczących.