Interpretacja Poznałem go po czarnym kapeluszu - Dżem

"Poznałem go po czarnym kapeluszu" to jeden z wczesnych, a zarazem kluczowych utworów w dorobku Dżemu, stanowiący swoistą wizytówkę koncertową zespołu aż do dziś. Utwór ten, z tekstem napisanym przez samego Ryśka Riedla, powstał w przełomowym dla grupy okresie 1973-1979, kiedy to wykluły się również inne autorskie kompozycje, takie jak "Whisky" czy "Człowieku co się z tobą dzieje". Piosenka ukazała się na albumie "Dżem Session 1", jednak jej koncertowe wykonania, w tym to ze Spodka w 1992 roku, cieszą się szczególną popularnością.

Tekst piosenki maluje obraz ulotnego spotkania i pomyłki, która prowadzi do głębszej refleksji nad samotnością i poszukiwaniem bliskości. Narrator dostrzega w barze postać, która chwiejnie wchodzi i nosi czarny kapelusz, przypominający mu zaginionego przyjaciela o imieniu Jon. Ta niepewność, czy to na pewno on, jest kluczowa dla budowania nastroju. Mimo początkowego błędu w rozpoznaniu, protagonista dąży do nawiązania kontaktu, dwukrotnie wołając "Hej, przyjacielu!". To wołanie, początkowo pełne nadziei, z każdą zwrotką nabiera coraz bardziej rozpaczliwego tonu.

Fakt, że nieznajomy odwraca się dopiero na próbę poczęstowania drinkiem, a jego odpowiedź jest chłodna i naznaczona gorzkim stwierdzeniem, że jeszcze nikt nie nazwał go przyjacielem, uderza w narratora. To zdanie jest punktem kulminacyjnym utworu, ukazującym głębię samotności obcego człowieka. Bohater, który sam szukał utraconej więzi, przypadkowo odkrywa jeszcze większą pustkę u drugiego. To wzbudza w nim dziwny żal i poczucie winy za swoją pomyłkę. Ostatnie, powtarzane wołanie "Hej Przyjacielu!" brzmi jak echo bezsilności, zarówno w obliczu odejścia nieznajomego, jak i w kontekście niemożności odzyskania utraconego Jona.

Motyw czarnego kapelusza jest silnie związany z wizerunkiem samego Ryśka Riedla, który często nosił charakterystyczne nakrycia głowy, w tym kapelusze. Dzięki temu piosenka zyskuje dodatkowy, autobiograficzny wymiar. Można interpretować, że Riedel, jako artysta często zmagający się z samotnością i niezrozumieniem, a także z uzależnieniami, mógł w tym tekście opisać własne doświadczenia, bądź też refleksje nad ludźmi, których spotykał na swojej drodze – podobnie zagubionymi lub samotnymi. "Jon" mógł być symboliczną postacią, uosobieniem utraconej niewinności, dawnego przyjaciela lub po prostu kogoś, za kim tęsknił. Ta piosenka to nie tylko opowieść o pomyłce, ale przede wszystkim o uniwersalnej ludzkiej potrzebie bliskości i trudnościach w jej odnalezieniu w świecie, gdzie kontakty bywają powierzchowne, a prawdziwa przyjaźń wydaje się ulotna. Jest to utwór, który zyskał status jednego z najważniejszych w historii polskiego rocka dzięki swojej prostocie, emocjonalnemu przekazowi i ponadczasowej tematyce.