Interpretacja Tylko dajcie nam żyć - Andrzej Brzeski

Piosenka Andrzeja Brzeskiego „Tylko dajcie nam żyć” to gorzki, ale i pełen nadziei apel zwykłego człowieka, kierowany do „wysokiego rządu” w turbulentnym okresie transformacji ustrojowej w Polsce. Utwór, wydany prawdopodobnie w okolicach wczesnych lat 90., doskonale oddaje nastroje społeczne tamtych czasów, naznaczonych zarówno nadzieją na lepsze jutro, jak i rosnącym rozczarowaniem po upadku komunizmu.

Tekst rozpoczyna się od bezpośredniego zwrotu do władzy: „Wysoki rządzie, ty się pochyl, / Bo ci śpiewamy z samych dołów”. To wyraźne podkreślenie hierarchii i odległości między rządzącymi a rządzonymi, a także sygnał, że głos ludu płynie z najniższych warstw społecznych. Wers „Myśmy już dawno wyszli z lochów, / Więc i ty, rządzie, wyjdź zza stołu” można interpretować jako przypomnienie, że społeczeństwo doświadczyło już wolności i nie zamierza wracać do poprzedniego stanu, a od władzy oczekuje realnego działania, a nie tylko pozorów.

Istotnym elementem piosenki jest nawiązanie do postaci Edwarda Gierka, ukrytego pod zdrobnieniem „Edzio”: „My wam, panowie, pomożemy, / Jak pomagaliśmy Edkowi”. Jest to cyniczne odwołanie do propagandowego hasła z czasów PRL, sugerującego, że naród buduje Polskę razem z Gierekiem. W nowej rzeczywistości, po latach od upadku komunizmu, odwołanie to nabiera ironicznego wydźwięku, wskazując na ciągłość pewnych mechanizmów i brak faktycznej zmiany w relacji władza-obywatel, a może nawet na pewną nostalgię za stabilnością tamtych czasów, w kontraście do chaosu transformacji. Ludzie oferują pomoc, ale stawiają warunek: „Jak wy nam dacie trochę pożyć, / Bo dawno nie ma nic za darmo – / Tą samą gramy przecież kartą”. To sygnał, że naiwność się skończyła – obywatele oczekują czegoś w zamian za swoje wsparcie i pracę, nie godzą się na bezpłatną eksploatację.

Refren jest kwintesencją prośby: „Tylko dajcie nam żyć, / Dajcie wreszcie nam żyć, / Nie częstujcie już nas wegetacją.” To pragnienie podstawowej godności i prawa do pełnowartościowego życia, które wykracza poza samo biologiczne przetrwanie. Marzenia są skromne: „Chcemy tyle, co nic – / Chleba kęs, wina łyk, / Jakąś pracę, a po niej wakacje, / Szczęścia łut, mały szpan.” Te proste pragnienia – stabilność, radość z życia, choćby drobne przyjemności – kontrastują z wielkimi obietnicami nowej rzeczywistości, które dla wielu pozostały niespełnione. Wers „To niełatwo wejść w mrok, / Gdy wydłużył się krok / I już raz się wyjrzało na słońce” symbolizuje trudność powrotu do życia w niedostatku i braku perspektyw po doświadczeniu wolności i nadziei na lepszą przyszłość.

Druga zwrotka kontynuuje krytykę rządu, tym razem odnosząc się do niezrealizowanych obietnic ekonomicznych: „Dopóki ropa nie trysnęła, / Pracuj – za frajer nie pracujesz!”. To nawiązanie do powszechnego w tamtym czasie oczekiwania na szybkie wzbogacenie się Polski na wzór krajów bogatych w surowce, co jednak nigdy nie nastąpiło. Ludzie czują się oszukani: „Myśmy wam, chłopcy, dali szansę, / Byście nas wyciągnęli z błota, / A wy się odwdzięczacie barszczem / I „okryjbidą” na listopad.” „Barszcz” i „okryjbida” to metafory symbolizujące ubóstwo, rozczarowanie i pogarszającą się sytuację ekonomiczną, która stawała się udziałem wielu Polaków w początkach transformacji.

W trzeciej zwrotce Andrzej Brzeski odnosi się do konkretnych afer finansowych, które wstrząsnęły Polską na początku lat 90., symbolizujących patologie raczkującego kapitalizmu: „Nie dajcie się, chłopaki, wciągnąć / W „Art-B”, „Telegraf” et cetera,”. Afera Art-B, związana z działalnością Bogusława Bagsika i Andrzeja Gąsiorowskiego, oraz afera Telegrafu, były głośnymi skandalami, które ujawniły skalę korupcji i nieuczciwych praktyk w nowym systemie. Wzmianka o Bagsiku („Niech Bagsik tyje w Izraelu”) jest bezpośrednim odniesieniem do jego ucieczki z kraju. Brzeski przeciwstawia te nadużycia skromnym potrzebom obywateli, apelując do rządzących o uczciwość: „Dopóki chcecie nami rządzić, / A nie u Diora się ubierać.”

Zakończenie piosenki, z frazą „Tylko to – carpe diem, / Parę godzin na sen, / By się zdobyć na uśmiech dla żony, / Łyżka szczęścia na twarz / Za ten podły zły czas”, jest głębokim wyrazem pragnienia prostej, ludzkiej radości i spokoju, wolnego od lęków i politycznych zawirowań. Żądanie „Noc bez lęków i łez, / Dziesięć minut na gest” to prośba o minimalną dawkę bezpieczeństwa i bliskości w świecie, który stał się brutalny i nieprzewidywalny. Całość puentuje słowami: „Dosyć mieliśmy burz, / Nie wpychajcie nas już / Do pociągu byle jakiego…”. To przestroga przed powrotem do chaosu i beznadziei, a także silna metafora braku kontroli nad własnym losem w obliczu politycznych i ekonomicznych przemian. Utwór Andrzeja Brzeskiego pozostaje ponadczasowym świadectwem epoki, w której nadzieje zderzyły się z brutalną rzeczywistością, a proste pragnienie godnego życia stało się politycznym postulatem.