Interpretacja Odchodzimy pomalutku - Andrzej Brzeski

Andrzej Brzeski, artysta wszechstronny – aktor, kompozytor, piosenkarz i twórca poezji śpiewanej, związany przez dekadę z Programem Trzecim Polskiego Radia, gdzie skomponował setki piosenek i słuchowisk. Był również uznanym jazzmanem, puzonistą i liderem zespołu Paradox, który w latach 60. i 70. był prekursorem nowej muzyki jazzowej, łamiącej stylistyczne konwencje. To bogate tło artystyczne niewątpliwie ukształtowało jego wrażliwość widoczną w utworze „Odchodzimy pomalutku”, będącym głęboką refleksją nad przemijaniem i sensem ludzkiej egzystencji.

Utwór rozpoczyna się od pytania, które rozbrzmiewa jak echo niespełnionych obietnic i zaprzepaszczonych planów: „Co się stało nagle, powiedz – / Mieliśmy przy stole siąść, / Coś z niczego jeszcze zrobić, / Dać coś z siebie, coś wziąć, / Mieliśmy do słońca dobiec, / Żeby blask aż w oczy bił. / Co się stało nagle, powiedz, / Że do mety zbrakło sił.” Te słowa malują obraz początkowej nadziei, wspólnych zamierzeń i dążenia do pełni życia, symbolizowanego przez „bieg do słońca”. Nagle jednak, bez wyraźnej przyczyny, wszystko się urywa, a podmiot liryczny staje w obliczu nagłego załamania, utraty sił i celu. Jest to uniwersalne doświadczenie każdego, kto patrzy wstecz na marzenia, które pozostały jedynie mglistymi wspomnieniami.

Refren, niczym bolesna konstatacja, cementuje główny temat piosenki: „Odchodzimy pomalutku, / Zabawiliśmy króciutko, / Krótko tak. / Kartki nami zapisane / W pustych barach gdzieś nad ranem / Porwie wiatr.” „Odchodzimy pomalutku” – to zwrot pełen łagodności, ale i nieuchronności. Sugeruje stopniowe, prawie niezauważalne wycofywanie się z życia, ciche zacieranie śladów. Życie jawi się tu jako krótka „zabawa”, efemeryczna i ulotna. Niezwykle sugestywna jest metafora „kartek nami zapisanych”, które wiatr porywa „w pustych barach gdzieś nad ranem”. Te kartki to nasze historie, emocje, wspomnienia, które, niczym notatki pozostawione w miejscu minionych spotkań, tracą swoją wagę i zostają unicestwione przez upływający czas, a wraz z nim – przez zapomnienie. Puste bary o świcie potęgują poczucie opuszczenia i samotności, po tym jak wspólne chwile minęły.

Kolejna zwrotka ponownie pyta o przyczynę nagłego zerwania, podkreślając ludzką wiarę w trwałość: „Co się stało, stało nagle? / Przecież wszystko miało trwać. / Człowiek tak niewiele pragnie, / A tak dużo chciałby dać.” Jest to refleksja nad kruchością ludzkich nadziei i pragnień. Ironia losu polega na tym, że choć człowiek ma skromne potrzeby dla siebie, to jego największym impulsem jest chęć dzielenia się i ofiarowania czegoś innym, co również okazuje się ulotne. Obraz księżyca oświetlającego drogę, dającego cel, kontrastuje z cieniem, który nagle zasłonił twarz, symbolizując utratę jasności, celu i zbliżającą się ciemność, być może śmierć lub zapomnienie.

W trzeciej strofie następuje pewnego rodzaju akceptacja tego, co nieuniknione: „Co się stało, nie odstanie. / To jest taki krótki wiersz. / Jutro wstanie znowu ranek, / Może spadnie sobie deszcz / I gdzieś między kropelkami / Wyczaruje jedną łzę. / Czy to wszystko było na nic? / Czy nie wszystko? Kto to wie…” Życie zostaje zrównane z „krótkim wierszem” – zwięzłym, lecz intensywnym. Pojawia się melancholijna nadzieja na nowy dzień, na ciągłość istnienia, niezależną od ludzkiego losu. Deszcz, symbol odnowy i oczyszczenia, wyczarowuje „jedną łzę”, która jest ostatnim śladem emocji, pozostałym po tym, co minęło. Najważniejsze jest jednak końcowe pytanie, które pozostaje bez odpowiedzi: „Czy to wszystko było na nic? Czy nie wszystko? Kto to wie…” To kwintesencja ludzkiego rozważania nad sensem życia i przemijania, otwarte na indywidualną interpretację.

Ostatnia, pożegnalna zwrotka: „Odchodzimy pomaleńku, / Odrobinę, lecz niezmiennie, / Tak już jest, / A na ławkach i peronach, / Co zostaną sobie po nas, / Kwitnie bez, / Kwitnie bez, / Kwitnie bez, / Kwitnie bez…” W tym fragmencie pojawia się subtelne rozróżnienie i kluczowy symbol. W języku potocznym „bez” często odnosi się do bzu lilaka (Syringa vulgaris), a nie czarnego bzu (Sambucus nigra). Bzy lilaki kwitną wiosną i symbolizują młodzieńczą miłość, niewinność, ale także przemijające piękno i wspomnienia. W kontekście polskiej poezji bzy często kojarzone są z majem, budzeniem się do życia i romantycznymi uniesieniami. Choć czarny bez w folklorze bywa wiązany z diabłem czy śmiercią, to tu, w poetyce Andrzeja Brzeskiego, bardziej pasuje symbolika lilaka, który kwitnie, niezależnie od ludzkiego losu. Obraz „kwitnącego bzu” na opuszczonych „ławkach i peronach” jest niezwykle sugestywny. Ławki i perony to miejsca spotkań, pożegnań, oczekiwań – naznaczone ludzką obecnością i jej brakiem. Bez, kwitnąc na nich, staje się symbolem nieustającego cyklu natury, jej piękna i obojętności wobec ludzkiego przemijania. Jest to jednocześnie poetyckie pocieszenie, że po nas coś pozostanie – może niekoniecznie materialny ślad, lecz ulotne piękno, które będzie świadczyć o tym, że życie trwa, w innej, bardziej naturalnej formie. Utwór Andrzeja Brzeskiego to melancholijna, ale i pełna godności medytacja nad kruchością istnienia, ulotnością chwil i nadzieją na choćby symboliczną kontynuację w cyklu natury.