Interpretacja Non piu andrai farfallone amoroso - Wolfgang Amadeusz Mozart

Non più andrai, farfallone amoroso to jedna z najbardziej rozpoznawalnych i uwielbianych arii z opery Wesele Figara Wolfganga Amadeusa Mozarta, skomponowanej w 1786 roku. Tekst do niej, podobnie jak do całej opery, napisał Lorenzo Da Ponte, bazując na komedii Pierre'a Beaumarchais'ego La folle journée, ou le Mariage de Figaro. Aria ta, śpiewana przez Figara pod koniec pierwszego aktu, jest esencją komizmu i dramatyzmu sytuacji, w której znalazł się młody paź Cherubin.

Figaro, lokaj hrabiego Almavivy, drwi z Cherubina, który właśnie został wysłany do wojska w Sewilli jako kara za jego nieustanne amorowe podboje i flirtowanie z każdą kobietą na dworze, włączając w to hrabinę i pokojówkę Zuzannę. Słowa "Non più andrai, farfallone amoroso" – Nie będziesz już latał, kochliwy motylku – otwierają ironiczny monolog, w którym Figaro maluje Cherubinowi obraz jego nowej, surowej rzeczywistości.

Pierwsza część arii z czułością, lecz jednocześnie z szyderstwem, przypomina Cherubinowi o jego dotychczasowym, beztroskim życiu pełnym zalotów. Figaro wymienia atrybuty jego młodzieńczego uroku: "penacchini" (pióra), "cappello leggiero e galante" (lekki i galanteryjny kapelusz), "chioma" (włosy), "aria brillante" (błyskotliwy wygląd) oraz "vermiglio donnesco color" (rumieniec o kobiecym zabarwieniu). To portret "Narcisetto, Adoncino d'amor" – małego Narcyza, Adonisa miłości. Cały ten opis podkreśla effeminate, zalotne usposobienie pazia, które jest teraz gwałtownie przekreślone. Figaro doskonale wie, że Cherubin to młodzieniec bardziej zainteresowany kobietami niż czymkolwiek innym.

Następuje brutalne zderzenie z militarną rzeczywistością. Figaro z zacięciem opisuje przyszłość Cherubina "Fra guerrieri" (Wśród wojowników): "Gran mustacchi, stretto sacco, Schioppo in spalla, sciabla al fianco" – wielkie wąsy, ciasny plecak, karabin na ramieniu, szabla u boku. Zamiast tańców i zalotów, czeka go "marcia per il fango" – marsz przez błoto, przez góry i doliny, w śniegu i upale. Muzykę miłosnych intryg zastąpi "concerto di tromboni, Di bombarde, di cannoni, Che le palle in tutti i tuoni, All'orecchio fan fischiar" – koncert puzonów, bombard i armat, których kule we wszystkich tonach będą świstać w uszach. Jest to mistrzowski przykład mozarowskiego połączenia liryzmu z komiczną, a nawet nieco okrutną ironią.

Aria kończy się triumfalnym, lecz gorzko ironicznym wezwaniem: "Cherubino, alla vittoria! Alla gloria militar!" – Cherubinie, do zwycięstwa! Do wojskowej chwały!. To finałowe "Alleluja" żołnierskiej pieśni, które ma na celu nie tyle podniesienie morale, co podkreślenie absurdalności sytuacji Cherubina i nieuchronności jego losu.

Non più andrai jest powszechnie uważana za arcydzieło ze względu na swoją inteligentną strukturę, chwytliwe melodie i dowcipne teksty. Jest to jedna z najsłynniejszych i najbardziej melodyjnych arii Mozarta, stanowiąca jeden z najbardziej znanych i wpadających w ucho utworów w całym repertuarze kompozytora. Mimo że Wesele Figara nie było często wystawiane w Wiedniu, każda z nielicznych prezentacji odnosiła ogromny sukces, a Non più andrai była zawsze bisowana, czasem nawet osiem razy. Aria ta, wraz z librettem Lorenzo Da Ponte, wspaniale oddaje zarówno powagę tematu, jakim jest utrata młodości i niewinności, jak i lekkość opery buffa, którą jest Wesele Figara.

Interesującą ciekawostką jest to, że melodia z Non più andrai pojawia się później w innej operze Mozarta, Don Giovanni. W scenie finałowej drugiego aktu Don Giovanni je posiłek, a orkiestra gra znane melodie. Kiedy słychać temat z Non più andrai, Leporello (sługa Don Giovanniego) rozpoznaje go, mówiąc: "Ach, znam to aż za dobrze". Jest to swego rodzaju "żart" Mozarta dla publiczności, która z pewnością rozpoznała melodię. Co więcej, energiczny marsz kończący arię został przyjęty jako oficjalny powolny marsz przez brytyjski regiment Coldstream Guards, najstarszy oddział w armii brytyjskiej, choć dokładna data tego wydarzenia i wiedza Mozarta na ten temat pozostają nieznane. W słynnej, choć fikcyjnej scenie z filmu Amadeusz (1984), Mozart improwizuje temat Non più andrai na harfie, przekształcając nudny marsz Salieriego. To jedynie podkreśla, jak ogromny wpływ na kulturę wywarła ta jedna aria.

Aria ta jest symbolicznym pożegnaniem z beztroską młodością, z czasem motyla miłości, który beztrosko fruwa i zakłóca spokój dam. Jest to gorzka lekcja życia, przypominająca, że po okresie swobody nadchodzi czas odpowiedzialności i trudów. Figaro, choć sam intrygant, staje się tu prorokiem surowej przyszłości, malując słowami i muzyką obraz, który ma uderzyć w Cherubina, ale też rozbawić publiczność swoją inteligentną satyrą.