Tekst piosenki „Płaszcz” autorstwa Pidżamy Porno to utwór niezwykle wielowymiarowy i przesiąknięty gęstą symboliką, charakterystyczną dla twórczości Krzysztofa „Grabaża” Grabowskiego. Piosenka, pochodząca z legendarnego albumu Styropian z 1998 roku, stanowi gorzki komentarz do polskiej rzeczywistości przełomu wieków, naznaczonej transformacją ustrojową, rozczarowaniem i moralnymi dylematami.

Utwór otwiera się mocnym obrazem: „Czas kupić skórzany płaszcz / Płaszcz długi, przed kostki / Płaszcz opina skórzany pas / Rekruci go wynieśli z jednostki”. Skórzany płaszcz jest tu potężnym symbolem. Może oznaczać postawę obronną, próbę ukrycia się przed brutalnym światem, ale także przyjęcie pewnej maski, wejście w rolę buntownika, outsidera, a nawet kogoś, kto sam ma w sobie pewien autorytet – zdobyty nielegalnie, „wyniesiony z jednostki”. Ten element podkreśla jego nieoficjalny, wręcz wywrotowy charakter. Płaszcz może być zbroją, uniformem nonkonformisty, ale też symbolem pewnej subkultury czy ideologii, którą protagonistka lub protagonista przyjmuje, by stawić czoła otaczającej rzeczywistości.

Dalej tekst bezlitośnie obnaża mechanizmy władzy i opresji: „Jednego golą na łyso, drugi już tyłek ma siny / Hańba wam, skurwysyny! / Ci, którym służycie, pierwsi was sprzedadzą / Lepiej nie układaj się z władzą”. To jawny sprzeciw wobec przemocy, upokorzenia i zdrady. Grabaż, jako tekściarz, często atakuje autorytaryzm i hipokryzję instytucji. Fragment ten to bezpośredni zarzut wobec systemu, który wykorzystuje i krzywdzi ludzi, a potem odwraca się od swoich popleczników. Jest to uniwersalne ostrzeżenie przed naiwnością w kontaktach z bezwzględną siłą. W kontekście albumu Styropian, który powstał w latach po upadku komunizmu, te słowa niosą ze sobą echo rozliczeń z przeszłością, ale także ostrzeżenie przed nowymi formami opresji, które mogły pojawić się w rodzącym się kapitalizmie.

Pomiędzy ostrym komentarzem społecznym pojawia się intymny, zmysłowy i mroczny wątek osobisty: „Dużo przyjemniej jest wbić się w Twą szyję / Niż sięgać po ziemie pozornie niczyje”. To zestawienie polityki z erotyką, ucieczki w bliskość fizyczną jako alternatywy dla jałowych zmagań o wpływy. Relacje międzyludzkie są jednak dalekie od ideału, skomplikowane i naznaczone pewną perwersją, o czym świadczą dalsze fragmenty.

Refren „Wszystkie imiona są zapamiętane / Na pamięć, na blaszkę, na zawsze” stanowi kluczowy element utworu. Jest to potężna obietnica i groźba jednocześnie. Może odnosić się do pamięci o ofiarach opresji, której system nie zdoła wymazać. „Na blaszkę” może symbolizować nagrobek, pomnik, medalion – trwałe upamiętnienie, które przetrwa wszelkie próby zapomnienia. Jednocześnie to zapamiętanie imion może być ostrzeżeniem dla oprawców – ich czyny nie zostaną zatarte, a sprawiedliwość, choć może i późna, w końcu ich dosięgnie. W wywiadzie dla serwisu interia.pl Grabaż wyjaśniał, że wiele tekstów z albumu Styropian powstało z potrzeby rozliczenia się z czasem studenckim i młodzieńczym, z pewną traumą tamtych lat. Pamięć jest więc tutaj nie tylko zbiorowa, ale i bardzo osobista.

Kolejne wersy: „Idę niemłody, wąski życia korytarz / Odpowiem ci, kiedy zapytasz / Idę ulicą, biorę siebie na świadka / Garnizon mijam i posąg śniadka” ukazują dojrzałego narratora, który mierzy się ze swoją przeszłością i teraźniejszością. Wąski korytarz życia symbolizuje ograniczenia, a mijanie garnizonu (symbolu władzy wojskowej) i posągu Śniadka (postać historyczna, naukowiec) pokazuje kontrast między siłą a rozumem, przemocą a dziedzictwem intelektualnym.

Krytyka instytucji kontynuowana jest w wersecie: „Schowani w purpurach i w koloratkach / Nie wiedzą, że się czasy zmieniają / Są jak bezużyteczny farmazon”. To bezpośredni atak na hierarchów kościelnych i osoby duchowne, które, zdaniem Grabaża, są oderwane od rzeczywistości, nie dostrzegają zmian społecznych i stają się bezużytecznym balastem. Słowo „farmazon” (bzdura, brednia) wzmacnia ten pogardliwy ton, charakteryzujący się typową dla Grabaża bezkompromisowością.

Powrót do wątku hedonistycznego i społecznego niezadowolenia następuje w strofie: „Mówią, że lepiej się bzykasz / Po szampanie i po narkotykach / Czasem spytasz, o czym marzy ulica / Marzy o szubienicach”. To brutalne zderzenie nihilizmu i dekadencji z pragnieniem radykalnego wymierzenia sprawiedliwości. Ulica, symbol społeczeństwa, nie marzy o reformach czy dialogu, lecz o krwawej zemście, co świadczy o głębokim rozgoryczeniu i poczuciu bezsilności.

Ostatnie zwrotki nurkują głęboko w ciemne zakamarki ludzkich relacji i pożądania: „Twoje ciało jest dla mnie, SMS jest do niego / Cóż mogę rzec: no sorry, kolego / Taki obrót przybrały te rzeczy”. To cyniczne przedstawienie trójkąta miłosnego, gdzie fizyczność jest oddzielona od emocjonalnych czy komunikacyjnych więzi. Następnie pojawia się jeszcze bardziej prowokujący fragment: „Nawet trochę się bałem, gdy wyszeptałaś: / «Kochanie, poczęstujesz mnie klapsem? / Wiesz, czasem lubię, kiedy trochę poboli»”. To wprowadzenie motywu masochizmu i BDSM, ukazujące złożoność i niekonwencjonalność ludzkiej seksualności, a także pewną ucieczkę w ból jako formę przeżycia, kontrastującą z emocjonalną pustką.

Zakończenie: „I wtedy powiedziałaś mi: «Wejdź», więc wszedłem / I wyrwałem Cię z gniazdkiem / Ach co za noc, lecz trzeba kończyć ten suspens / Nie zasługujecie na egzekucję” jest pełne niedopowiedzeń i symboliki. „Wyrwanie z gniazdka” może oznaczać gwałtowne zakończenie dotychczasowego życia, wyjście ze strefy komfortu. Ostatnie zdanie jest dwuznaczne – czy to akt litości, czy raczej stwierdzenie, że bohaterowie (lub nawet całe społeczeństwo, władza) są tak zdeprawowani, że nawet egzekucja byłaby zbyt szlachetnym końcem? Sugeruje, że ich istnienie jest tak bezwartościowe, iż nie zasługują nawet na dramatyczne potępienie. Ten gorzki finał, ponownie przeplatany refrenem o zapamiętanych imionach, pozostawia słuchacza z poczuciem głębokiego smutku i refleksji nad kondycją współczesnego świata.

„Płaszcz” to utwór, który doskonale oddaje ducha Styropianu – albumu, który był nie tylko rozliczeniem z przeszłością, ale i bolesną diagnozą teraźniejszości. Jak Grabaż wspominał w jednym z wywiadów, Pidżama Porno nie bała się poruszać trudnych tematów i otwarcie krytykować rzeczywistość, zarówno polityczną, jak i społeczną, zawsze z perspektywy jednostki zagubionej w tym chaosie. Piosenka jest świadectwem buntu, rozczarowania, ale także nieustającej potrzeby pamiętania i oporu, nawet jeśli przybiera on formy nieoczywiste czy kontrowersyjne.