Interpretacja Na każdy temat - Kazik

Piosenka „Na każdy temat” Kazika Staszewskiego, pochodząca z albumu Oddalenie wydanego w 1995 roku, stanowi fascynującą podróż w głąb poszukiwania i wyrażania własnej tożsamości, wykraczającej poza sztywne ramy płci kulturowej. Utwór ten, choć na pierwszy rzut oka może wydawać się opowieścią o transwestytyzmie, tak naprawdę dotyka głębszych warstw ludzkiej potrzeby autentyczności i wolności od społecznych oczekiwań.

Tekst rozpoczyna się od symbolicznego aktu przebrania: „Kiedy zakładam twoje rękawiczki / Unoszę się lekko, jak gdyby na ulicy”. Te pierwsze wersy od razu wprowadzają w stan transformacji, ukazując, że ubrania partnerki stają się narzędziem do osiągnięcia poczucia lekkości i swobody, której brakuje w codziennym, męskim wcieleniu. To nie tylko fizyczna zmiana, ale przede wszystkim mentalne uwolnienie. Podkreśla to również zdanie „Taki jestem od dziecka, nie tylko od wczoraj”, sugerujące, że to pragnienie bycia „kobietą” nie jest chwilową fantazją, lecz głęboko zakorzenioną częścią osobowości podmiotu lirycznego, być może od zawsze tłumioną.

Refren „Ubieram się i noszę te twoje biustonosze / Twoje buty na szpilkach, mówiłem ci to / Moje preferencje to być kobietą” jest sercem utworu i stanowi jego manifest. Słowo „preferencje” jest tu kluczowe – nie oznacza jedynie upodobania do noszenia kobiecych strojów (czym jest cross-dressing, czyli praktyka noszenia ubioru i akcesoriów społecznie i kulturowo przypisywanych innej płci), ale wskazuje na głębsze, wewnętrzne dążenie do bycia postrzeganym lub odczuwania siebie jako kobiety. W tym okresie, w połowie lat 90., temat tożsamości płciowej i transseksualizmu w Polsce był znacznie mniej obecny w publicznym dyskursie niż obecnie, a terminy takie jak cross-dressing dopiero zyskiwały szersze zrozumienie. Dziś wiemy, że cross-dressing nie jest zaburzeniem i nie ma związku z orientacją seksualną, lecz jest formą wyrażania siebie.

Kolejne zwrotki malują obrazy ucieczki od codzienności i anonimowego doświadczania nowej tożsamości. „Założyłem perukę chowaną na dnie skrzyni / Spódnicę pachnącą włosami twymi / Wyszedłem tak ubrany do sklepu na dole / Nie poznał mnie sąsiad, ten z blizną na czole” – to sceny, w których podmiot liryczny testuje granice swojej transformacji. Brak rozpoznania przez sąsiada symbolizuje pełne zanurzenie w nowej roli i osiągnięcie anonimowości, która pozwala na swobodne bycie sobą, bez ciężaru dotychczasowych oczekiwań i osądów. To swoista forma passingu, czyli zdolności do bycia postrzeganym jako osoba płci, z którą się identyfikuje, mimo że biologicznie przypisano inną.

Moment kulminacyjny następuje w nocnym klubie: „W nocnym klubie tańczyłem całą noc do rana / Wielu na mnie patrzyło – ja potem zlany / Trochę się zapomniałem – ktoś zdziwił się drwiąco / Gdy w kiblu zobaczył – sikam na stojąco”. Ta scena, pełna energii i ryzyka, ukazuje zderzenie wewnętrznego poczucia bycia kobietą z biologiczną rzeczywistością. Zdziwienie i drwiąca reakcja świadka w toalecie podkreślają społeczne tabu i niezrozumienie wobec osób, które nie wpisują się w binarne schematy płci. Mimo to, chwila „zapomnienia” i tańca do rana sugeruje głębokie zadowolenie z doświadczanej wolności, nawet jeśli jej cena to bycie „zlanym” potem i narażonym na pogardę.

Zakończenie piosenki wraca do pierwotnego motywu: „Kiedy zakładam twoje rękawiczki / Przed mrokiem wieczornym coraz liczniej / Nocne zmory wychodzą na rajdy po mieście / Śpisz – ja jestem sobą wreszcie”. W ciemności, gdy świat śpi, a „nocne zmory” – być może lęki i pragnienia – wychodzą na powierzchnię, podmiot liryczny może w pełni być sobą. To podkreśla intymność i często samotność tej podróży w poszukiwaniu autentycznej tożsamości. Prawdziwe „ja” może się ujawnić jedynie w ukryciu, z dala od osądzającego światła dziennego.

Kazik Staszewski, znany z poruszania trudnych i często kontrowersyjnych tematów w swojej twórczości, w „Na każdy temat” zręcznie unika prostych etykiet. Nie stawia diagnoz, lecz opisuje wewnętrzne przeżycia i dążenie do spełnienia. Chociaż w dostępnych wywiadach artysta rzadko odnosi się bezpośrednio do interpretacji poszczególnych piosenek z Oddalenia ani do tematów tożsamości płciowej w kontekście tego utworu, jego twórczość konsekwentnie charakteryzuje się odwagą w eksplorowaniu różnorodnych ludzkich doświadczeń i krytyką konformizmu. Piosenka ta, wydana w 1995 roku, wyprzedzała swoje czasy, dając głos osobom, które czuły się uwięzione w narzuconych rolach, a jej przesłanie o poszukiwaniu autentycznego „ja” pozostaje aktualne.