Interpretacja Nie obgryzaj paznokci - Kobranocka

"Nie obgryzaj paznokci" zespołu Kobranocka to utwór, który zadebiutował na ich albumie Sztuka jest skarpetką kulawego, wydanym w 1987 roku. Ta piosenka, podobnie jak wiele innych w dorobku toruńskiej formacji, charakteryzuje się abstrakcyjną metaforyką, która jest znakiem rozpoznawczym tekstów pisanych zazwyczaj przez Andrzeja Michorzewskiego, psychiatrę z zawodu. Zespół Kobranocka, założony w 1984 roku, jest głęboko zakorzeniony w punku, często z pacyfistycznymi przesłaniami, choć ich teksty rzadko bywają dosłowne, a raczej otwierają pole do wielowymiarowych interpretacji.

Piosenka otwiera się obrazem niepokojącej, wręcz groteskowej intymności: „Nad ranem twarz Ci wsiąknie w poduszkę / Wrzód w prześcieradle — tak obrzydliwy / Że bukiet naszych oczu pod łóżkiem / Tak nas zastanie rano — szczęśliwych”. To niezwykle mocne i surrealistyczne zestawienie. Twarz "wsiąkająca w poduszkę" może symbolizować bezsilność, zmęczenie, znużenie, a nawet zatracenie się w czymś, co powinno być kojące – w śnie i bliskości. "Wrzód w prześcieradle" wprowadza element dyskomfortu, choroby, czegoś skażonego w pozornie bezpiecznej przestrzeni łóżka. Jest to obrzydliwy kontrast, który podważa idealizowaną wizję wspólnego poranka. Następnie pojawia się enigmatyczny "bukiet naszych oczu pod łóżkiem", który "tak nas zastanie rano — szczęśliwych". Obraz ten jest oniryczny i niepokojący jednocześnie. Bukiet z oczu, leżący pod łóżkiem, sugeruje utratę, oddanie, a może nawet ofiarę z indywidualnej perspektywy na rzecz czegoś wspólnego, ale zdeformowanego. To, że ten makabryczny obraz zastaje podmiotów lirycznych "szczęśliwych", może być gorzką ironią, wskazującą na akceptację lub niewiedzę wobec ukrytej dekadencji lub niepokojącego kompromisu. Szczęście to jawi się jako zbudowane na czymś ukrytym, niejasnym, być może nawet patologicznym.

Dalsze wersy pogłębiają poczucie zagubienia i braku klarowności: „Czy rano wstaniesz, czy zanim zaśniesz / Spoglądasz w okno — nie wiesz, czy dnieje / Czarne czy białe, ciemne czy jasne — / Świt to, czy zmierzch już promienieje, promienieje?”. Ten fragment doskonale oddaje stan zawieszenia między jawą a snem, między przeszłością a przyszłością, a przede wszystkim – między różnymi, sprzecznymi ze sobą, percepcjami rzeczywistości. Brak możliwości określenia, czy to świt, czy zmierzch, symbolizuje utratę punktów odniesienia, rozmycie granic. To nie tylko fizyczna dezorientacja po przebudzeniu, ale głębsze, psychologiczne zagubienie w ocenie bieżącej sytuacji, w której dobro zlewa się ze złem, a nadzieja z rezygnacją. W kontekście lat 80. w Polsce, gdy Kobranocka rozpoczynała swoją działalność, taki tekst mógł również odzwierciedlać ogólnospołeczne poczucie niepewności, niemożności odróżnienia prawdy od fałszu, "jasnych" perspektyw od "ciemnych" realiów politycznych i społecznych. W wywiadzie dla serwisu RM80.pl z 2017 roku, lider zespołu Andrzej "Kobra" Kraiński wspominał, że Kobranocka od początku miała być zespołem działającym w podziemiu, nie zakładano pierwotnie kariery komercyjnej, co mogło sprzyjać tworzeniu tak niejednoznacznych i prowokujących tekstów.

Refren powtarza obraz z pierwszego fragmentu, podkreślając jego wagę i cykliczność, niejako pieczętując ten dziwny, zdeformowany stan rzeczy jako normę dla podmiotów lirycznych: „Nad ranem twarz Ci wsiąknie w poduszkę / Wrzód w prześcieradle — tak obrzydliwy / Że bukiet naszych oczu pod łóżkiem / Tak nas zastanie rano — szczęśliwych, szczęśliwych”. Powtórzenie słowa "szczęśliwych" może wzmacniać ironię lub sugerować, że w tej pokręconej rzeczywistości "szczęście" jest pojmowane w zupełnie inny sposób, być może jako stan pogodzenia się z absurdu, czy też jako rodzaj masochistycznej satysfakcji z bycia częścią czegoś tak dziwnego i niejednoznacznego.

Kulminacja piosenki następuje w ostatnim wersie: „Nie, nie ogryzaj sobie paznokci!”. Po całej warstwie onirycznych, surrealistycznych i niepokojących obrazów, to zdanie uderza swoją prozaicznością i dosłownością. Jest jak nagłe, ostre wyrwanie z transu. Obgryzanie paznokci jest powszechnym nawykiem nerwowym, oznaką stresu, lęku, wewnętrznego niepokoju. W kontekście poprzednich wersów, ten nagły zakaz może być interpretowany na kilka sposobów. Może to być próba przywrócenia normalności, uziemienia w rzeczywistości, apel o zaprzestanie autodestrukcyjnego zachowania w obliczu wszechogarniającego absurdu. To tak, jakby artysta, po nakreśleniu obrazu świata pełnego sprzeczności i ukrytego zepsucia, wskazywał na drobną, ale namacalną oznakę utraty kontroli i próbował ją zatrzymać. To może być również symboliczny apel o dbanie o siebie, o zachowanie godności i integralności, nawet w najbardziej niepewnych i dezorientujących okolicznościach. Lider Kobranocki, Andrzej "Kobra" Kraiński, w wielu wywiadach podkreślał swoją wolność twórczą i swobodę w przekazywaniu treści, co jest charakterystyczne dla punk-rockowego etosu zespołu. Taka bezpośrednia, choć z pozoru trywialna, komenda może być więc manifestacją sprzeciwu wobec drobnych form samozniszczenia, które towarzyszą życiu w chaotycznym świecie.

Podsumowując, "Nie obgryzaj paznokci" to utwór, który za pomocą surrealistycznej i niepokojącej poezji maluje obraz intymności i codzienności naznaczonej niepewnością, dwuznacznością i ukrytym zepsuciem. Tekst, choć osadzony w specyficznej estetyce Kobranocki i czasach PRL-u, dotyka uniwersalnych lęków i prób radzenia sobie z dezorientacją, jednocześnie zaskakując nagłym, bezpośrednim wezwaniem do zaprzestania autodestrukcyjnego nawyku. Piosenka nie daje łatwych odpowiedzi, lecz zmusza do refleksji nad tym, co naprawdę oznacza "szczęście" i "normalność" w obliczu absurdów życia.