Interpretacja Kanalia - Janusz Rewiński

Piosenka Janusza Rewińskiego zatytułowana „Kanalia”, pochodząca z albumu Zadyma wydanego przez Pronit w 1988 roku, to utwór, który z perspektywy czasu nabiera dodatkowych znaczeń. Artysta, znany ze swojej satyrycznej wrażliwości i przenikliwego komentarza do polskiej rzeczywistości, zarówno jako aktor, jak i polityk, stworzył tekst uniwersalny, będący ostrzeżeniem przed manipulacją i jednostronnym postrzeganiem świata.

Centralnym motywem utworu jest metaforyczne odwołanie do "kanałów" – Kanał prawy / Kanał lewy. Początkowe "szumy" sugerują zakłócenia, informacyjny chaos, który utrudnia percepcję rzeczywistości. Rewiński apeluje do słuchacza, by Sprawdź lewy kanał, sprawdź prawy kanał, co można odczytać jako wezwanie do krytycznego analizowania wszelkich źródeł informacji, nieważne, z której strony pochodzą. W dobie spolaryzowanych mediów i ideologii, ten fragment staje się niezwykle aktualny, podkreślając wagę niezależnego myślenia i weryfikacji.

Artysta w mistrzowski sposób posługuje się kontrastami, aby ukazać złożoność ludzkiego doświadczenia i historycznych narracji. Tam stara blizna, tu nowa rana to sugestywny obraz ciągłości bólu i nierozwiązanych problemów, które przechodzą z pokolenia na pokolenie, pozostawiając trwałe ślady. Wyrażenie Słuchaj stereo, cofnij wideo staje się tu manifestem. Rewiński zachęca do pełnego, trójwymiarowego oglądu, nie tylko wsłuchania się w bieżące komunikaty, ale i cofnięcia się w czasie, by zrozumieć korzenie wydarzeń, ocenić perspektywy i dokonać własnej interpretacji.

Szczególnie uderzające są historyczne aluzje, które Rewiński wplata w tekst, tworząc pomost między przeszłością a teraźniejszością. Tam von Jungingen, a tu Jagiełło to odwołanie do bitwy pod Grunwaldem – jednego z najbardziej ikonicznych wydarzeń w polskiej historii, symbolizującego odwieczny konflikt i istnienie dwóch przeciwstawnych stron. W kontekście piosenki, Janusz Rewiński, którego cechowało znakomite poczucie humoru i umiejętność nawiązywania kontaktu z publicznością, wykorzystuje tę parę, aby pokazać, że w każdej opowieści istnieją dwie, często sprzeczne, narracje. Przestrzega przed przyjęciem jednej z nich bez głębszej refleksji, pytając: Sprawdź gdzie myśl nowa, a gdzie jest banał. To apel o odróżnienie autentycznej, świeżej perspektywy od pustych frazesów i utartych schematów myślowych, które łatwo prowadzą do zaślepienia.

Kolejne wersy, Tam głośne śpiewy, tu smutne sprawy, ukazują dysonans między pozorami a rzeczywistością. To, co głośne i widoczne, często maskuje głębsze, bardziej bolesne prawdy. Powtórzone odwołanie do tragicznych kochanków: Patrz tu jest Julia, a tam Romeo / Znów się zanosi na wielki dramat, sugeruje powtarzalność ludzkich błędów i nieuchronność konfliktów, być może także odwieczny dylemat wyboru między dwiema, równie tragicznymi, opcjami. Ostrzeżenie Nie daj się wpuścić w prawy kanał rozszerza zakres potencjalnych zagrożeń, wskazując, że pułapki myślowe mogą czaić się po każdej stronie.

Kulminacyjnym punktem utworu jest wezwanie do unikania jakiejkolwiek jednostronności: Kto mówił prawdę, a kto nakłamał – to pytanie o fundamentalne znaczenie prawdy w życiu społecznym i indywidualnym. Wersy Coś się skończyło, a coś zaczęło / Ktoś z kimś opłatkiem się przełamał wprowadzają element nadziei na pojednanie i nowy początek, nawet w obliczu ciągłych podziałów. Akt dzielenia się opłatkiem, głęboko zakorzeniony w polskiej kulturze jako symbol przebaczenia i zgody, staje się tutaj znakiem możliwości przełamania barier i budowania wspólnej przyszłości, mimo przeszłych ran. Jednakże, nawet ten moment nie jest wolny od ryzyka, stąd ostateczne i najbardziej zdecydowane ostrzeżenie: Nie daj się wpuścić w żaden kanał. To przesłanie ostatecznej niezależności myśli, apel o zachowanie autonomii w obliczu wszelkich prób manipulacji i formowania poglądów.

Janusz Rewiński, który w późniejszych latach swojego życia wycofał się z medialnego zgiełku, zdarzało mu się udzielać wywiadów pełnych gorzkich refleksji, co tylko podkreśla jego niezmienną postawę krytycznego obserwatora świata. Piosenka „Kanalia” jest więc nie tylko artystycznym wyrazem z 1988 roku, ale ponadczasową lekcją samodzielnego myślenia i odpowiedzialności za własne osądy, zachęcającą do patrzenia szerzej, głębiej i zawsze z pewną dozą ostrożności wobec każdej "prawdy" podawanej na tacy.