Interpretacja Kiepska gra - Dżem

Piosenka "Kiepska gra" (muzyka Adam Otręba i Jerzy Styczyński, słowa Ryszard Riedel i Kazimierz Gayer) jest jednym z najbardziej przejmujących utworów w dorobku legendarnej grupy Dżem. Wydana na koncertowym albumie Absolutely Live w 1986 roku, piosenka ta wykracza poza proste rozliczenie z dawną relacją, stając się głęboką refleksją nad istotą przyjaźni, utratą złudzeń i poszukiwaniem autentyczności w życiu.

Tekst rozpoczyna się od bolesnego pytania: "Zawsze byliśmy razem, a teraz co? / Twój wróg, moim był i co z tego? / Szanowałem uczucie Twe / Do dziewczyny, której nie znałem". Te słowa malują obraz głębokiego rozczarowania, gdzie dawne, nierozerwalne więzi okazują się kruche. Podmiot liryczny, zdezorientowany i zraniony, stawia fundamentalne pytanie o prawdziwą naturę łączącej ich relacji: "To była przyjaźń? / Odpowiedz mi! / To była przyjaźń? / Czy tylko popis życiowej gry?". W tym bezpośrednim zwrocie kryje się cała bezsilność wobec nagłej zmiany i poczucie zdrady, które zdaje się być obce autentycznemu związkowi.

Ryszard Riedel, główny wokalista i współautor tekstu, był postacią, dla której autentyczność i wolność były wartościami nadrzędnymi. W swoich tekstach często poruszał tematykę ludzkich relacji, szczerości i bolesnych konfrontacji z rzeczywistością, co doskonale wpisuje się w klimat "Kiepskiej gry". Jak wspominał jeden z jego przyjaciół w książce "Rysiek Riedel we wspomnieniach", Riedel był "pewnego rodzaju drogowskazem" dla swojego pokolenia, ceniąc sobie prawdziwe kontakty międzyludzkie.

Wspomnienie wspólnie spędzonych lat, „podwórka i szkoły, / Pierwszych wypraw po dobro i zło”, podkreśla wagę minionej przyjaźni i kontrastuje z obecnym rozczarowaniem. To właśnie w tych wczesnych latach kształtowały się przekonania, które teraz są poddawane rewizji. Słowa kolegi, "Miłość to bzdura / A życie, to naiwna gra", rezonowały w podmiocie lirycznym przez długi czas. Stanowiły one cyniczną, być może obronną postawę wobec świata, typową dla trudnych lat 80. w Polsce, kiedy to zespół Dżem zyskiwał popularność, a społeczeństwo mierzyło się z wieloma wyzwaniami. Jednak z czasem narrator dorósł do innego spojrzenia: "Ale w końcu czas / Czas pozwolił wybrać / Przemyśleć jeszcze raz / Twoje przekonania / Nawet i wiarę w to, że / W życiu tylko człowiek liczy się". To kluczowy moment piosenki, w którym następuje wewnętrzne przewartościowanie. Podmiot liryczny odrzuca cynizm i na nowo afirmuje wartość człowieka i autentycznych uczuć, stawiając je ponad iluzorycznymi "grami". To przesłanie zbieżne z osobistymi poszukiwaniami Riedla, który, choć sam uwikłany w walkę z nałogiem, często podkreślał wagę "zdrowych kontaktów" międzyludzkich. Jego życie, naznaczone trudnymi relacjami z ojcem i poszukiwaniem zrozumienia, skłaniało go do szukania wsparcia i sensu w innych miejscach, co mogło znaleźć odbicie w tym tekście.

Kulminacją utworu jest metafora życia jako sceny, na której "Kiepski aktor grał". Ta „kiepska gra” odnosi się do fałszu, nieszczerości i pozorowania, które zniszczyły wartościową relację. Choć "To mogła być wielka sztuka", potencjał prawdziwej przyjaźni został zmarnowany przez brak autentyczności. Podmiot liryczny stoi "w progu zatrzaśniętych drzwi", symbolizujących ostateczne zerwanie, niemożność powrotu do przeszłości. Odrzucenie tej "kiepskiej gry" jest deklaracją niezgody na życie pozbawione głębi i prawdy.

Ostatnie wersy "Zawsze, zawsze byliśmy razem / I co z tego? / Dałeś mi / Prawdziwy popis życiowej gry / Na tej scenie nie chcę nigdy więcej grać!" są gorzkim podsumowaniem. Podkreślają tragizm utraconej bliskości i stanowcze odcięcie się od toksycznej relacji. To nie tylko pożegnanie z dawnym przyjacielem, ale także z pewną postawą życiową, która okazała się destrukcyjna. Ryszard Riedel, z jego wyjątkową charyzmą i głęboką wrażliwością, potrafił przekazać te emocje w sposób, który trafiał do serc słuchaczy, czyniąc "Kiepską grę" ponadczasowym hymnem o poszukiwaniu prawdy w relacjach międzyludzkich.