Interpretacja Sarajewo - Michał Łanuszka

Piosenka „Sarajewo” w wykonaniu Michała Łanuszki to utwór głęboko osadzony w refleksji nad przemijaniem, utratą i poszukiwaniem nadziei w niepewnym świecie. Została wydana na jego debiutanckim albumie „Bieski Idiota” w listopadzie 2009 roku. Co istotne, tekst i muzyka utworu są dziełem czeskiego barda Jaromíra Nohavicy, przetłumaczone na język polski przez Renatę Putzlacher. To kluczowa informacja, ponieważ kontekst twórczości Nohavicy, często przesiąkniętej historią Europy Środkowej i nostalgią, rzuca nowe światło na interpretację.

Utwór rozpoczyna się od obrazu „Po błoniach Galicji hula zimny wiatr / wszystko co mieliśmy nam zabrał podły świat / jak przelotne ptaki gdy zmieniają ląd / jak bezdomne listy odfruniemy stąd”. Ten początek od razu wprowadza w atmosferę straty i przymusowej wędrówki. Galicja, kraina historyczna leżąca na pograniczu kultur, często kojarzona jest z burzliwymi dziejami, wojnami i migracjami. Zimny wiatr symbolizuje tu nie tylko fizyczne odczucie chłodu, ale przede wszystkim bezwzględność losu, który „zabrał wszystko”. Metafora „przelotnych ptaków” i „bezdomnych listów” doskonale oddaje poczucie bezsilności i braku zakorzenienia, charakteryzujące ludzi zmuszonych do opuszczenia swoich domów i poszukiwania nowego miejsca. To uniwersalny motyw, który w twórczości Nohavicy często odnosi się do doświadczeń historycznych regionu, choćby przesiedleń czy konsekwencji konfliktów zbrojnych.

W odpowiedzi na ten ponury obraz, pojawia się refren, będący obietnicą i latarnią nadziei: „Jeszcze płonie ogień i szumi drzewo / a przed nami noc i sen / za najbliższym wzgórzem jest Sarajewo / tam jutro miła pobierzemy się”. Ogień i szumiące drzewo to symbole życia, ciągłości i pewnego rodzaju ukojenia w otaczającej rzeczywistości. Noc i sen oznaczają czas oczekiwania, ale i marzeń. Sarajewo, miasto o bogatej i często tragicznej historii, staje się tu nie tyle konkretnym miejscem geograficznym, ile przystanią, symbolem nowego początku i możliwości zbudowania szczęścia na zgliszczach przeszłości. Jest to obietnica miłości i stabilizacji, która ma nadejść „jutro” – perspektywa bliska, lecz jeszcze nieosiągalna. W tym kontekście, Sarajewo, szczególnie w twórczości Nohavicy, może być postrzegane jako miejsce, w którym pomimo ran przeszłości, życie toczy się dalej, a miłość znajduje swoje ujście.

Dalsze strofy rozwijają motyw miłosnego zobowiązania i budowania wspólnej przyszłości. „Ksiądz na wieki zwiąże nam przeguby rąk / wieniec tamaryszku porwie rzeki prąd / i odpłynie z wodą w morzu znajdzie cel / my tam w dole a nad nami nieba biel” to poetycka wizja zaślubin, która łączy sacrum (przysięga małżeńska) z profanum (wieniec tamaryszku porywany przez rzekę). Wieniec, symbol czystości i ulotności, odpływający w nieznane, podkreśla przemijający charakter ziemskich bytów i dążeń. Jednocześnie, perspektywa „nieba bieli” nad zakochanymi może oznaczać zarówno boskie błogosławieństwo, jak i nieskończoną przestrzeń możliwości, ale też nieuchronność losu. Jest to poetycki sposób na wyrażenie tego, że choć nasze życie jest chwilowe, pewne więzi i obietnice mogą stać się wieczne.

Kulminacją marzenia o trwałym schronieniu jest obietnica budowy domu: „Wybuduję ci z kamieni biały dom / dach z dębowych belek będzie wieńczył go / tam miłosny azyl znajdzie dwoje ciał / my miniemy a on wiecznie będzie stał”. Biały dom z dębowych belek symbolizuje trwałość, bezpieczeństwo i schronienie. Jest to manifestacja pragnienia stworzenia „miłosnego azylu”, miejsca, które przetrwa nawet swoich twórców. Ta idea, że ludzie przemijają, ale ich dzieła, a przede wszystkim miłość, mogą trwać wiecznie, jest centralnym przesłaniem utworu. Dom staje się więc metaforycznym pomnikiem uczucia, przekraczającym indywidualną egzystencję.

Michał Łanuszka, wykonując piosenki Jaromíra Nohavicy, często podkreśla ich uniwersalność i głębię. Jak wspomniano w opisie jego debiutanckiego albumu „Bieski Idiota” z listopada 2009 roku, płyta zawierała „oryginalne i intrygujące interpretacje pieśni Jaromíra Nohavicy”. W innym kontekście, artysta mówił o „swoim Znojmo” – małym miejscu na ziemi, gdzie czuje się dobrze i jest sobą, cytując: „Każdy z nas ma takie swoje «Znojmo», swoje małe miejsce na ziemi, w którym czuje się dobrze, jest sobą, w którym może się schronić i odpocząć”. Choć te słowa dotyczyły jego albumu „Wątroboserce” wydanego w lutym 2020 roku i jego związku z Morawami, doskonale oddają ducha piosenki „Sarajewo”. Sarajewo w tym ujęciu staje się właśnie takim symbolicznym „Znojmem”, miejscem, do którego zmierza narrator, szukając ukojenia i nadziei na odnalezienie własnego azylu i stabilizacji w świecie pełnym niepokoju. Piosenka jest więc piękną balladą o niezłomnej wierze w miłość i możliwość budowania trwałego szczęścia, nawet gdy przeszłość niesie ze sobą ból i stratę.