Interpretacja XXI wiek (dla wszystkich nas) - Dwa plus jeden

Piosenka "XXI wiek (dla wszystkich nas)" zespołu Dwa plus jeden, wydana w 1983 roku na albumie "Bez limitu", to coś znacznie więcej niż tylko futurystyczna wizja. To artystyczny manifest lęków, nadziei i fundamentalnych pytań, jakie towarzyszyły Polakom u progu nowej epoki. Utwór ten, z muzyką skomponowaną przez Jerzego Suchockiego i tekstem autorstwa Andrzeja Mogielnickiego, stanowił znaczący krok w ewolucji stylistycznej zespołu, odchodząc od ich wcześniejszego folkowo-popowego brzmienia w stronę nowej fali i synth-popu. To zresztą, jak donosi portal WAFP w artykule z 2011 roku, było sporym szokiem dla ówczesnych odbiorców.

Centralnym obrazem utworu jest metafora podróży morskiej. Zespół Dwa plus jeden zabiera słuchaczy w rejs ku nieznanemu, sugerując, że „Jeszcze się w tej podróży, Nie daj Boże, niejedno zdarzyć może, Złych przygód pewnie trafi się nam, Ze sto!”. Te słowa, otwierające piosenkę, odzwierciedlają wszechobecny wówczas nastrój niepewności, charakterystyczny dla Polski lat 80., naznaczonej traumą stanu wojennego (choć stan wojenny został zniesiony w lipcu 1983 roku, jego konsekwencje społeczne i polityczne były odczuwalne przez długi czas). Podróż ta, pełna zagrożeń, symbolizuje zbiorowe doświadczenie narodu wkraczającego w nieznane, gdzie „Ktoś naszą łódź na łasce fal zostawi i będzie pewne prawie, że krucha łajba musi już pójść, na dno...”. Obraz kruchej łajby dryfującej na łasce fal doskonale oddaje poczucie bezsilności wobec wielkich historycznych procesów.

Jednakże, mimo tych pesymistycznych zapowiedzi, w utworze pobrzmiewa również iskierka nadziei. Refren, ze swoją przebojowością, jak zauważa WAFP, przynosi wizję dopłynięcia do „Wielkiego, nieznanego brzegu, Bajecznych szans, bajecznych szans”. Jest to obietnica lepszego jutra, nowego początku. Ta dwoistość – obawa przed zatonięciem i wiara w osiągnięcie nowego, wspaniałego lądu – jest kluczowa dla przesłania piosenki. To optymizm, który jednak nie jest naiwny, lecz wypływa z głębokiej ludzkiej potrzeby wiary w przyszłość. Elżbieta Dmoch, wokalistka zespołu, swoją interpretacją refrenu nadała piosence wyjątkowy charakter, sprawiając, że była ona „przeszywająca, przepełniona emocjami, których nie da się podrobić”.

Piosenka zadaje również uniwersalne pytania o kształt nadchodzącego stulecia, które do dziś zachowują swoją aktualność. Zespół śpiewa: „Czy będą tam znów biedni i bogaci, Czy więcej będzie braci niż wrogów, Dni radosnych niż łez, Kto wie...”. Te wersy stanowią głęboką refleksję nad podstawowymi problemami społecznymi i etycznymi, które trapią ludzkość niezależnie od epoki. W kontekście wczesnych lat 80. w Polsce, pytania o podziały społeczne i relacje międzyludzkie nabierały szczególnej wagi, w obliczu zmian ustrojowych i rodzących się nierówności. Jak trafnie podsumowano w artykule opublikowanym w 2025 roku, tekst utworu jest „niepokojący, proroczy”. Blog Muzyczne Widzimisię z 2024 roku także zwraca uwagę, że po ponad dwudziestu latach w nowym stuleciu możemy weryfikować "mrzonki Mogielnickiego", wskazując na kontynuację katastrof klimatycznych, chorób i podziałów politycznych, co pokazuje, że "bajeczne szanse" wciąż pozostają pytaniem.

Mimo wszystkich niewiadomych, piosenka kończy się nutą nadziei. Ostatnia zwrotka, a potem ponowny refren, budzi w słuchaczu wiarę w siłę kolektywu i odwagę do mierzenia się z przyszłością: „Puścimy cumy i złapiemy w żagle, Nadziei wiatr. Na powrót dzieci, chociaż starsi, Starsi o tysiąc lat!”. To wezwanie do odrzucenia strachu i poddania się wiatrowi nadziei, symbolizującego pozytywne zmiany. Ostateczne stwierdzenie „Dwudziesty pierwszy wiek, Dla wszystkich nas, dla wszystkich nas” podkreśla, że przyszłość jest wspólną sprawą i wspólnym doświadczeniem, dostępnym dla każdego.

"XXI wiek (dla wszystkich nas)" to przykład utworu, który wyprzedził swoje czasy, zarówno pod względem muzycznym, jak i tekstowym. Jego premiera na Krajowym Festiwalu Piosenki Polskiej w Opolu w 1983 roku była wydarzeniem "awangardowym", a odbiór "niezwykle emocjonalny". Kompozycja Jerzego Suchockiego doskonale połączyła chwytliwą melodię z melancholijnym nastrojem, a słowa Andrzeja Mogielnickiego, jak przyznaje autor tekstu na łamach bloga Muzyczne Widzimisię, wyrażały marzenia o idealnym świecie. Nawet dziś, po dekadach od wydania, piosenka ta nie traci na aktualności, wciąż skłaniając do refleksji nad tym, co przyniesie jutro i jakie wartości chcemy ze sobą zabrać w tę nieustającą podróż.