Interpretacja Soldat - 5'nizza

Piosenka „Soldat” ukraińskiego duetu 5'nizza, składającego się z Serhija Babkina (gitara) i Andrija Zaporożca (wokal), to przejmujący, antywojenny manifest, który od momentu swojego nieoficjalnego wydania na albumie demo „Анплаггед” w 2002 roku, a następnie oficjalnej premiery na debiutanckim krążku „Пятница” w 2003 roku, stał się jednym z najbardziej rozpoznawalnych utworów grupy. Charakteryzuje się minimalistycznym brzmieniem, łączącym soul, hip-hop i reggae, opartym na akustycznej gitarze, wokalu i beatboksie, co potęguje jego surowy i bezpośredni przekaz.

Utwór rozpoczyna się od wstrząsającej deklaracji: „Ja - sałdat, Ja nie spał piat' liet I u mienia pod głazami mieszki. Ja sam nie widieł, No mnie tak skazali” (Jestem żołnierzem, nie spałem pięć lat i mam worki pod oczami. Sam tego nie widziałem, ale mi tak powiedzieli). Te słowa od razu wprowadzają słuchacza w świat wyczerpania, traumy i depersonalizacji. Żołnierz jest tak zmęczony, że nawet nie postrzega własnego cierpienia, zdając się na relacje innych. Kolejna linia: „Ja - sałdat i u mienia niet baszki, Mnie otbili jejo sapagami” (Jestem żołnierzem i nie mam głowy, odbili mi ją butami), choć dosadna, może być interpretowana dwojako. To nie tylko obraz fizycznego okrucieństwa i obrażeń, ale również metafora utraty własnej tożsamości, zdolności do samodzielnego myślenia i wolnej woli – żołnierz staje się jedynie narzędziem, pozbawionym indywidualności.

Dalej tekst staje się jeszcze bardziej brutalny, opisując bezlitosną rzeczywistość pola walki: „Jo-jo-jo, kambat ariot, Razorwannyj rot u kambata Patamu szto granata...” (Jo-jo-jo, dowódca krzyczy, dowódca ma rozerwaną paszczę, bo granat...). Ta nagła, brutalna scena podkreśla chaotyczność i okrucieństwo wojny, gdzie śmierć jest wszechobecna i pozbawiona godności. Bezpośrednio po tym następuje gorzka konstatacja: „Biełaja wata, Krasnaja wata nie leczit sałdata” (Biała wata, czerwona wata nie leczy żołnierza). To wyraźny symbol bezsilności medycyny wobec głębokich ran – zarówno tych fizycznych, jak i psychicznych, które wojna pozostawia w człowieku. Żadne bandaże nie uleczą duszy, zrujnowanej przez okrucieństwo, którego doświadczył.

Refren utworu to rozpaczliwy krzyk o pomoc i tożsamość: „Ja - sałdat, Niedanoszenyj riebionok wajny. Ja - sałdat, Mama zaleczi moi rany. Ja - sałdat, Sałdat zabytoj bogam strany. Ja - gieroj Skażytie mnie kakowo ramana” (Jestem żołnierzem, wcześniakiem wojny. Jestem żołnierzem, mamo, ulecz moje rany. Jestem żołnierzem, żołnierzem kraju zapomnianego przez Boga. Jestem bohaterem, powiedzcie mi jakiej powieści?). Określenie „wcześniak wojny” („nedonoshenyj riebionok wajny”) doskonale oddaje stan młodego człowieka, który został przedwcześnie wrzucony w piekło konfliktu, nie mając szansy na normalne dojrzewanie. Apel do „mamy” symbolizuje tęsknotę za bezpieczeństwem, miłością i uzdrowieniem, których na froncie brakuje. Żołnierz czuje się opuszczony i zapomniany, zarówno przez swój kraj, jak i przez Boga. Ironiczne pytanie o to, bohaterem jakiej jest powieści, wyraża poczucie absurdu i pozorność sławy w obliczu osobistej destrukcji.

W dalszej części piosenki, żołnierz staje przed kolejnym okrutnym dylematem: „Mnie obidno kagda ostajotsia adin patron, Tol'ko ja ili on” (Jest mi przykro, kiedy zostaje tylko jeden nabój, tylko ja albo on). To kwintesencja egzystencjalnej walki o przetrwanie, sprowadzającej życie do prymitywnej zasady „zabić albo zginąć”. Poczucie, że „nas takich milijon w OOOON” (nas takich są miliony w ONZ / miliony w armii), odziera go z wszelkiej wyjątkowości, czyniąc go jednym z milionów bezimiennych istnień, zużytych przez machinę wojny.

Zimne i mechaniczne stwierdzenie: „Ja - sałdat i ja znaju swaje dieło, Maje dieło strielat', Sztoby pula papała W tieło wraga” (Jestem żołnierzem i znam swoje rzemiosło, moje rzemiosło to strzelać, żeby kula trafiła w ciało wroga), ukazuje tragiczną transformację człowieka w bezmyślną maszynę do zabijania. Piosenka kończy się potężnym, retorycznym pytaniem, skierowanym do samej wojny: „Eta ragga dla tiebia mama-wajna, tiepier' ty dawolna?” (Ta ragga jest dla ciebie, mamusiu-wojenko, czy jesteś teraz zadowolona?). Jest to bezpośrednie oskarżenie wojny, uosobionej jako matka, która żąda ofiar i nasyca się cierpieniem.

Utwór „Soldat” powstał na początku XXI wieku, w kontekście społecznym naznaczonym konfliktami postsowieckimi, takimi jak wojny czeczeńskie. Muzyka rosyjska i ukraińska z tamtego okresu często odzwierciedlała wewnętrzny opór wobec walki i niepewność przetrwania, odchodząc od triumfalizmu na rzecz ukazania osobistej tragedii żołnierza. Chociaż nie ma jednoznacznych dowodów na to, że piosenka była pisana jako utwór na wejście dla Witalija Kliczki, jak sugerują niektóre komentarze na platformach internetowych, jej uniwersalne przesłanie o horrorach wojny szybko zyskało szerokie uznanie.

Znaczenie piosenki „Soldat” ewoluowało na przestrzeni lat, a jej uniwersalność nabrała nowego wymiaru w obliczu inwazji Rosji na Ukrainę w 2022 roku. Serhij Babkin, współzałożyciel 5'nizza, aktywnie zareagował na te wydarzenia. W marcu 2022 roku przepisał tekst utworu, aby odzwierciedlić obecną wojnę, a w sierpniu tego samego roku wydał maxi-singiel „I am a soldier (2022 Version)”, zawierający również wersje ukraińską i angielską. W wywiadzie dla serwisu tsn.ua Babkin wyjaśnił, że zaktualizował tekst w związku z wojną, którą Ukraina toczy z Rosją, i uważa piosenkę za „hymn Sił Zbrojnych Ukrainy”. Dochody z jego występów są przeznaczane na organizacje wolontariackie wspierające mieszkańców Charkowa, miasta szczególnie dotkniętego walkami. Ten ruch artysty podkreśla ponadczasowość i plastyczność utworu, który z ogólnego antywojennego apelu przeistoczył się w bezpośredni wyraz solidarności i wsparcia dla obrońców swojej ojczyzny.