Interpretacja Wołosi - Zakopower i Ralph Kamiński

Piosenka "Wołosi" to owoc współpracy zespołu Zakopower i Ralpha Kamińskiego, która została udostępniona jako singiel 22 listopada 2023 roku. Utwór zamyka wyjątkowy tryptyk, w ramach którego Zakopower zaprezentował nowe wersje trzech piosenek z albumu "Widzialne | Niewidzialne", wydanego w grudniu 2022 roku. W tym projekcie, oprócz Ralpha Kamińskiego, udział wzięli także Bela Komoszyńska ze Sorry Boys oraz Igor Herbut z LemON.

Utwór "Wołosi" to przede wszystkim głęboka opowieść o tożsamości, przynależności i poszukiwaniu korzeni. Tytułowi Wołosi to zbiorcza nazwa grup etnicznych o pochodzeniu romańskim, które od XIII do XVI wieku migrowały przez Karpaty, docierając z Półwyspu Bałkańskiego aż po Morawy i Śląsk. Przynieśli ze sobą unikalne wzorce osadnicze, specyfikę gospodarki pasterskiej oraz bogatą kulturę, która znacząco wpłynęła na kształtowanie krajobrazu i kultury Karpat, w tym polskiego Podhala. W wywiadzie dla Interii Sebastian Karpiel-Bułecka, lider Zakopower, podkreślał, że artyści powinni być "drogowskazami", dzieląc się swoimi przeżyciami i przemyśleniami, aby "innym w taki sposób pomóc". W kontekście "Wołochów" ten drogowskaz wskazuje na znaczenie pamięci o własnym pochodzeniu.

Pierwsze wersy piosenki, „To nie prawda, że zapomniał Bóg / O tej ziemi skrytej pośród gór / Wciąż jeszcze tlą się watry / Gdzieś pod wierchem Małej Fatry”, malują obraz miejsca zapomnianego przez świat, lecz wciąż żywego i naznaczonego obecnością dawnych tradycji. "Watry" to symboliczne ogniska, centrum życia pasterskiego, które od wieków towarzyszyło Wołochom w ich wędrówce i osadnictwie. Wspomniana Mała Fatra, pasmo górskie na Słowacji, geograficznie wpisuje się w szlak wołoskich migracji. Następnie tekst odnosi się bezpośrednio do ich wędrówki: „Ci wędrowcy przeszli świata pół / Z Siedmiogrodu aż po Moraw próg / Zwyczajem nuty, słowa / Nie szli tam, gdzie wiodła droga / Szli do miejsca, w którym źródło bije”. To nie tylko fizyczna podróż, ale i duchowe poszukiwanie – "źródło" może symbolizować prawdę, sens życia, autentyczność, czyli wartości, które Wołosi odnajdywali w harmonii z naturą i w kultywowaniu własnej kultury. Ich migracja często nie była przypadkowa, lecz wynikająca z poszukiwania nowych pastwisk i wolności.

Refren „Za las, za grań / Za regiél, za płań!” wzmacnia motyw podróży, przekraczania granic, zarówno tych geograficznych, jak i mentalnych. "Regiel" i "płań" to charakterystyczne dla górskiego krajobrazu określenia, które przywołują obrazy otwartych przestrzeni i wyzwań, z jakimi mierzą się wędrowcy. W tej wędrówce, jak mówi Sebastian Karpiel-Bułecka, "Wołosi" mają przypominać o "naszych korzeniach, o których w dzisiejszych czasach zdajemy często się zapominać. To one w znacznej mierze kształtują to, kim jesteśmy".

Druga zwrotka „Czasem długą drogę trzeba przejść / Wielu ludzi poznać, wiele miejsc / Żeby do domu dotrzeć / I docenić te najprostsze / Skarby, które każdy w sobie kryje” poszerza interpretację o wymiar uniwersalny. Droga życiowa, pełna doświadczeń i spotkań, ostatecznie prowadzi do odkrycia wewnętrznych wartości i prawdziwego sensu "domu" – niekoniecznie miejsca fizycznego, lecz stanu ducha, poczucia spełnienia i zakorzenienia. Ralph Kamiński przyznał w wywiadzie dla podhale24.pl, że zaśpiewanie po góralsku było dla niego "dużym sprawdzianem" i "jedną z trudniejszych piosenek, które śpiewał", jednocześnie wyrażając zaszczyt z możliwości współpracy z Sebastianem Karpielem-Bułecką. Jego zaangażowanie w autentyczność wykonania podkreśla głębię przekazu piosenki.

Centralnym punktem przesłania jest przejście w gwarze góralskiej: „Nigdy nie zaboc skondeś chłopce jest / Jak se nie zabocys, nie bedzié ci nika źle”. To kluczowe zdanie, proste w formie, a potężne w znaczeniu, stanowi esencję przesłania. Jest to przestroga i rada, aby nigdy nie zapominać o swoim pochodzeniu, o tym, skąd się wywodzi. Pamięć o korzeniach to fundament tożsamości, który daje siłę i chroni przed zagubieniem w świecie. To swoiste nawiązanie do prawa wołoskiego (ius valachicum), które w średniowieczu dawało osadnikom wiele swobód i sprzyjało adaptacji do trudnych warunków górskich, jednocześnie kultywując odrębność kulturową.

Zakończenie piosenki, z wyliczanką autentycznych wołoskich i góralskich terminów pasterskich – „Sajta, fakła, śpunt, jorki i dojki, hurda, bundz / Baca klago ser, a hore dołu idzie hyr / Jata, sata, gont, puciéra, cerpok, watra, bont / Młaka, siechła, płań – pójdze dziś se mnom, pójdze hań” – to swoisty hołd dla kultury, która wciąż żyje. Są to nazwy narzędzi, produktów mlecznych, elementów stroju, a także pojęcia związane z krajobrazem i życiem codziennym górali, będących spadkobiercami wołoskiego dziedzictwa. To świadome zanurzenie w język i tradycję ma na celu nie tylko ich pielęgnowanie, ale także zwrócenie uwagi na ich bogactwo i unikalność. Ralph Kamiński w wywiadach podkreślał, że Sebastian Karpiel-Bułecka był dla niego "wspaniałym nauczycielem" i "wprowadził mnie w swój świat". To pokazuje, jak bardzo artyści świadomie odwołują się do autentyzmu i lokalnych tradycji, tworząc most między przeszłością a współczesnością.

"Wołosi" to pieśń o wędrówce, wolności, szacunku dla tradycji i odnajdywaniu siebie poprzez pryzmat historii. Jest to przypomnienie, że choć świat pędzi naprzód, a ludzie często zapominają o tym, co naprawdę ważne, to właśnie w korzeniach, w pamięci o przodkach i w szacunku dla natury kryje się siła i mądrość, które pozwalają iść przez życie z godnością i spokojem.