Interpretacja Baraye - Shervin Hajipour

"Baraye" (Persian: برای), coznający w wolnym tłumaczeniu "Dla..." lub "Z powodu...", to ballada irańskiego piosenkarza i autora tekstów Shervina Hajipoura, która stała się nieoficjalnym hymnem protestów w Iranie, wywołanych śmiercią 22-letniej Mahsy Amini we wrześniu 2022 roku. Amini została aresztowana przez irańską policję moralności za rzekome niewłaściwe noszenie hidżabu i zmarła w areszcie. Piosenka Hajipoura, skomponowana i nagrana w jego sypialni, jest niezwykłym, emocjonalnym echem głosu narodu, zbierającym w sobie dekady bólu, gniewu i frustracji.

Utwór jest wyjątkowy ze względu na swoje powstanie: Hajipour oparł jego tekst na tysiącach wpisów w mediach społecznościowych, głównie na Twitterze, które rozpoczynały się od słowa "Baraye", wyjaśniając osobiste powody do protestu i pragnienia zmian w Iranie. Dzięki temu "Baraye" stało się zbiorowym krzykiem irańskiego społeczeństwa, uosabiającym szerokie spektrum skarg – od osobistych swobód po kwestie środowiskowe i ekonomiczne.

Każda linijka piosenki, rozpoczynająca się od "Baraye", maluje obraz życia pod represyjnym reżimem. "Dla tańczenia na ulicach" odnosi się do prostej, a jednak zakazanej przyjemności w Iranie. "Dla strachu przed całowaniem" podkreśla represje dotykające intymne sfery życia. Kolejne wersy, takie jak "Dla mojej siostry, twojej siostry, naszych sióstr" czy "Dla dziewczyny, która marzyła, żeby być chłopcem", wyrażają ból związany z represjami wobec kobiet i dążenie do równości płci, będące kluczową siłą napędową ruchu.

Piosenka porusza również głębsze, systemowe problemy. "Dla zmiany zgniłych umysłów" symbolizuje pragnienie zmiany ideologii rządzącej krajem. "Dla wstydu, dla biedy" i "Dla tęsknoty za normalnym życiem" odzwierciedlają powszechną frustrację związaną z trudną sytuacją ekonomiczną i codziennymi wyzwaniami. Wiersz "Dla dziecka zbierającego śmieci i jego marzeń" uwydatnia kwestie nierówności społecznych.

Hajipour odnosi się także do konkretnych, ważnych dla Irańczyków symboli i problemów. "Dla tego zanieczyszczonego powietrza" dotyka palącego problemu smogu w irańskich miastach. "Dla Valiasr i jej wyschniętych drzew" to nawiązanie do słynnej, obsadzonej platanami ulicy w Teheranie, której drzewa usychają z powodu zaniedbań i złego zarządzania. "Dla Pirouza i jego grożącego wyginięcia" wspomina o krytycznie zagrożonym gepardzie azjatyckim, którego los stał się symbolem szerszych problemów środowiskowych i poczucia utraty. Wzmianka o "niewinnych, zakazanych psach" porusza temat arbitralnych zakazów i braku swobód.

Piosenka szybko zyskała ogromną popularność. Została opublikowana na koncie Hajipoura na Instagramie 28 września 2022 roku i w mniej niż 48 godzin zgromadziła ponad 40 milionów wyświetleń, zanim władze zmusiły go do jej usunięcia i aresztowały następnego dnia. Aresztowanie Hajipoura, oskarżonego o "propagandę przeciwko systemowi" i "podżeganie do przemocy", tylko zwiększyło popularność utworu, który stał się jeszcze potężniejszym symbolem sprzeciwu. Chociaż został zwolniony za kaucją w październiku 2022 roku, nadal stawiał czoła zarzutom. W marcu 2024 roku Hajipour ogłosił na Instagramie, że został skazany na trzy lata i osiem miesięcy więzienia za "podżeganie i prowokowanie ludzi do zamieszek w celu zakłócenia bezpieczeństwa narodowego" oraz "propagandę przeciwko reżimowi", a także otrzymał dwuletni zakaz opuszczania Iranu i nakaz stworzenia piosenki o "zbrodniach" Stanów Zjednoczonych.

"Baraye" zostało uhonorowane pierwszą w historii nagrodą Grammy w specjalnej kategorii "Best Song for Social Change" (Najlepsza Piosenka na rzecz Zmian Społecznych) podczas 65. gali wręczenia nagród Grammy w lutym 2023 roku. Nagrodę wręczyła Pierwsza Dama USA, Jill Biden, nazywając piosenkę "potężnym i poetyckim wezwaniem do wolności i praw kobiet". Piosenka była nominowana dzięki kampanii na TikToku, otrzymując 95 000 z 115 000 wszystkich zgłoszeń w tej kategorii.

Ostatnie wersy piosenki – "Dla mężczyzny, ojczyzny, dobrobytu", "Dla kobiety, życia, wolności" – stają się potężnym manifestem. Hasło "Kobieta, Życie, Wolność" ("Jin, Jîyan, Azadî") stało się okrzykiem bojowym protestów w Iranie, symbolizującym walkę o prawa kobiet, wolność i sprzeciw wobec opresji. Wielu Irańczyków, zarówno w kraju, jak i w diasporze, postrzega "Baraye" jako hymn nadziei, który "wkłada dziesięciolecia depresji, bólu i gniewu w proste słowa". Mimo brutalnych represji, utwór Hajipoura stał się symbolem jedności i wytrwałości, dowodem na to, że muzyka może mobilizować, inspirarować i nieść głos społeczeństwa. Jak ujął to jeden z komentatorów, "jeśli nawet te protesty jutro umrą, piosenka Hajipoura będzie nadal formą sprzeciwu i będzie słyszana podczas każdego nadchodzącego protestu".