Interpretacja O Głowie - Klaus Mitffoch

Piosenka "O Głowie" zespołu Klaus Mitffoch, pochodząca z ich debiutanckiego, a zarazem jedynego albumu z 1984 roku, jest utworem emblematycznym dla twórczości Lecha Janerki i charakterystycznego stylu nowofalowej formacji. Zespół, którego nazwa, jak sam Janerka przyznał, była grą słów („Klaus z fochami”) i prowokacją w czasach PRL, słynął z mrocznej, surrealistycznej muzyki i tekstów, które niosły ze sobą egzystencjalny niepokój i poczucie zagubienia w rzeczywistości. "O Głowie" idealnie wpisuje się w tę estetykę, będąc utworem o naturze myślenia, percepcji i tożsamości. Utwór został wydany w 1983 roku jako strona B singla "Jezu jak się cieszę".

Pierwsza zwrotka – "Głowa umie łączyć niebo z szyją / Niebo w szyję wpada poprzez głowę / Głowa często lubi być niczyją / I dlatego ciągle jest jak jest" – wprowadza motyw głowy jako centralnego punktu bytowania, zarówno w sensie fizycznym (łączy świat idei, "niebo", z cielesnością, "szyją"), jak i metaforycznym. Jest to przestrzeń, przez którą przenikają idee i wrażenia, formując indywidualne postrzeganie świata. Kluczowe jest stwierdzenie, że "Głowa często lubi być niczyją". Można to interpretować jako dążenie do niezależności myślenia, swobody od ideologicznych czy społecznych uwarunkowań. W kontekście lat 80. w Polsce, taka "bezpańskość" głowy mogła być subtelnym wyrazem buntu przeciwko narzucanym narracjom i próbie zachowania wewnętrznej wolności. Stwierdzenie "I dlatego ciągle jest jak jest" sugeruje z jednej strony pewną rezygnację, z drugiej zaś podkreśla trwałość i niezmienność autonomicznej egzystencji, być może jako jedynej formy prawdziwego istnienia w obliczu zewnętrznych nacisków. Lech Janerka w swojej twórczości często poruszał kwestie zachowania godności człowieka, walki o niezależność i wolność, co rezonuje z ideą "niczyjej głowy".

Druga zwrotka wchodzi w bardziej introspektywny, a wręcz ironiczny ton: "Głowa mówi, lubię, kiedy mówię / Lubię głowić się i lubię lubić / Lubię łudzić się i łudzę ludzi / Że odcinam się, by ich nie nudzić". Tutaj głowa staje się podmiotem samoświadomym, rozkoszującym się samym aktem myślenia i wyrażania. Jest to gra słowna, refleksja nad procesem twórczym i komunikacyjnym. "Lubi łudzić się i łudzę ludzi" to otwarte przyznanie się do autooszustwa i manipulacji percepcją innych. Ta dwuznaczność może odzwierciedlać skomplikowaną relację artysty z odbiorcą – chęć intrygowania, a zarazem dystans. Wypowiedź "Że odcinam się, by ich nie nudzić" jest przewrotna. Czy to rzeczywista troska o słuchacza, czy może pretekst do zachowania artystycznej niezależności i unikalności? Ta linia tekstu świetnie oddaje inteligentną przewrotność Janerki, który, jak sam mówił, bawił się słowem i prowokował. To forma intelektualnej zabawy, która jednocześnie odsłania złożoność ludzkiego umysłu i motywacji.

Ostatnia część piosenki, z powtarzającymi się wersami o fladze – "Głowa, widząc flagę mówi flaga / Kolor naszej flagi jest złożony / Kolor górny jest kolorem białym / Kolor dolny to kolor czerwony" – stanowi nagłe i zaskakujące zerwanie z wcześniejszą introspekcją. Jest to przejście od głębokiej filozofii do szarej, banalnej rzeczywistości. Proste, wręcz mechaniczne opisanie symbolu narodowego (polskiej flagi) można odczytać na wiele sposobów. Może to być krytyka bezrefleksyjnego patriotyzmu lub próba dekonstrukcji symbolu przez sprowadzenie go do czysto faktycznego opisu. W kontekście PRL-owskiej rzeczywistości, gdzie symbole narodowe były często nadużywane przez propagandę, takie suche, pozbawione emocji przedstawienie flagi mogło być aktem subtelnego sprzeciwu lub ironii. Zamiast wzniosłych haseł, Janerka oferuje jedynie surowy opis, podkreślając absurdalność narzucanych schematów myślenia. Powtórzenie tych wersów potęguje wrażenie monotonii i bezrefleksyjności, ukazując umysł, który potrafi zarówno swobodnie wędrować po abstrakcyjnych rejonach, jak i zostać sprowadzonym do poziomu czystej, obiektywnej obserwacji – być może jako formy obrony przed przytłaczającą rzeczywistością. Jest to przykład Janerkowego wykorzystania konkretu i absurdalności do wyrażenia głębszych, egzystencjalnych treści.

"O Głowie" to utwór wielowymiarowy, łączący filozoficzną refleksję nad świadomością i tożsamością z ironicznym komentarzem społecznym. Lech Janerka, z typową dla siebie finezją, maluje portret umysłu niezależnego, który balansuje między autooszustwem a pragnieniem autentyczności, by w końcu zderzyć się z banalnością i opresją otaczającego świata, redukując symbol do suchego opisu. Piosenka, mimo swej pozornej prostoty, pozostaje głębokim studium ludzkiego wnętrza i jego relacji z zewnętrzną rzeczywistością.