Piosenka „Paranoja” autorstwa Doli, czyli Marcela Dolińskiego, to głęboka i niezwykle szczera podróż w głąb umysłu zmagającego się z wewnętrznymi demonami, uzależnieniami i wszechobecnym poczuciem zagrożenia. Utwór, wydany w 2020 roku, idealnie wpisuje się w charakterystyczny dla artysty nurt „smutnego rapu”, w którym emocjonalność i osobiste przeżycia odgrywają kluczową rolę.

Otwierające linijki – „mumin nie żyje” – od razu wprowadzają słuchacza w stan pewnej konsternacji. W polskim slangu „mumin” może oznaczać osobę mało rozgarniętą, niezdarną, ociężałą fizycznie lub umysłowo, a także kogoś, kto „przymula” czy jest zaspany. W kontekście utworu i jego ponurej tematyki fraza ta może symbolizować utratę niewinności, beztroski czy jasności umysłu, która ustępuje miejsca ciężarowi rzeczywistości. Możliwe jest również, że odnosi się do śmierci pewnego stanu ducha, naiwności, a nawet – biorąc pod uwagę, że „Mumin” jest również pseudonimem producenta utworu – do symbolicznego „zabicia” części siebie lub swojego twórczego etapu, który przeminął, ustępując miejsca mroczniejszym realiom.

Centralnym motywem jest tytułowa paranoja, która z każdą frazą narasta, stając się klaustrofobiczną pułapką. „Nienawidzę myśleć o tym co się dzieje wokół / Bo dostaje paranoje musisz mieć ode mnie spokój” – te słowa, będące refrenem, doskonale oddają mechanizm obronny psychiki, która w obliczu przytłaczających bodźców zewnętrznych pragnie izolacji. Doli opisuje stan, w którym lęk i podejrzliwość zniekształcają percepcję rzeczywistości, sprawiając, że każdy przypadkowy sygnał wydaje się być wymierzony w niego samego.

Metafora „Znów pofarbowałem nos to mnie zamienia w Son Goku / Ćpuńska fobia mnie wyżera Super Saiyan tego roku” jest szczególnie uderzająca. „Pofarbować nos” to często eufemizm dla zażywania narkotyków przez wciąganie. Zestawienie tego z postaciami z „Dragon Ball” – Son Goku i Super Saiyanem – wskazuje na transformację. Nie jest to jednak transformacja pozytywna; moc Super Saiyana staje się tu symptomem wyniszczającej „ćpuńskiej fobii”. Paranoja może być bowiem indukowana lub nasilana przez używki, prowadząc do urojeń prześladowczych. Artysta czuje się przemieniony, być może sztucznie wzmocniony, ale jednocześnie dręczony przez lęki i obsesje związane z uzależnieniem. To intensywny, niemal maniakalny stan, w którym granica między rzeczywistością a lękiem zaciera się.

Desperacka próba radzenia sobie z tym stanem objawia się w linii „Muszę przepić swoje poczarniałe serce / Żeby żadna skaza nie dostała się już we mnie więcej”. Jest to obraz autodestrukcyjnego mechanizmu, mającego na celu zagłuszenie bólu i ochronę przed dalszymi urazami, nawet kosztem samego siebie. „Poczarniałe serce” symbolizuje poczucie winy, skazy lub głębokie emocjonalne rany, które artysta próbuje znieczulić, uciekając w używki.

W tekście pojawia się także postać drugiej osoby, być może partnerki, która również zmaga się z własnymi problemami: „A ty znowu połknęłaś tamtą tabletkę i się kurwa znów spotkałaś / Chociaż mówiłem że nie chce mu rozjebie łeb o beton / A ty zadzwoń po karetkę musiałaś byś się przyzwyczaić”. Ta interakcja ujawnia toksyczną dynamikę – gniew i protekcjonalność przeplatają się z poczuciem beznadziei. Agresywna reakcja na jej wybory („rozjebie łeb o beton”) może świadczyć o głębokiej frustracji, ale także o desperackiej próbie ochrony bliskiej osoby przed zagrożeniem, które sam doskonale zna. Powtarzające się kryzysy („zadzwoń po karetkę”) sugerują, że jest to cykl, do którego „musiałaś byś się przyzwyczaić”. Ostatnie zdanie tej części, „Jak nie to wypierdalaj przed nikim nie pęknę”, to wyraz obrony, odmowy okazania słabości i próba maskowania cierpienia, mimo wewnętrznego rozpadu.

Doli z dumą podkreśla swoją niezależność i przeszłość „self made”. Ten motyw jest często obecny w jego twórczości i manifestuje się w „Nie chcieliście pomóc to nie możecie już więcej”. Odrzucenie fałszywej troski, wyrażone w słowach „I nie wbijaj mi na DM "Jak tam doli twoje zdrówko?" / Jak mnie słyszysz na tym tracku To odpowiedź brzmi krótko - chujnia”, jest bezpośrednim uderzeniem w powierzchowne zainteresowanie. Artysta stawia sprawę jasno: jego sztuka jest zwierciadłem jego stanu, a odpowiedź na pytanie o zdrowie jest brutalnie szczera i pesymistyczna.

Paranoja to zatem manifestacja bólu, zagubienia i walki z samym sobą, rozgrywająca się w gęstej atmosferze podejrzliwości i autodestrukcji, gdzie jedynym ukojeniem wydaje się być samotność, choć ona sama staje się częścią problemu. To utwór, który nie boi się mierzyć z najciemniejszymi zakamarkami ludzkiej psychiki, co jest spójne z ogólną tematyką twórczości Doli'ego, często eksplorującego trudne emocje i ciemne strony życia.