Interpretacja Nie ma wody na pustyni - Doda

Piosenka "Nie ma wody na pustyni" to jeden z najbardziej rozpoznawalnych utworów polskiej sceny muzycznej, choć często kojarzona z Dodą przez jej liczne wykonania, to jej oryginalnym wykonawcą jest zespół Bajm, który wydał ją w 1983 roku na swoim debiutanckim albumie. Utwór ten, stworzony przez Beatę Kozidrak (słowa) i Jarosława Kozidraka (muzyka), szybko zdobył popularność, zajmując drugie miejsce na Liście Przebojów Programu Trzeciego i rozchodząc się w nakładzie pół miliona egzemplarzy. Co najważniejsze, tekst piosenki skrywa głęboki, metaforyczny przekaz, odnoszący się do rzeczywistości PRL-u i stanu wojennego. Jak przyznała sama Beata Kozidrak, "gdy śpiewałam „Nie ma wody na pustyni”, to też przecież nie chodziło o to, że na pustyni nie ma wody. Mowa była o naszej wolności. Ta woda była tylko przenośnią.".

Interpretacja utworu rozpoczyna się od obrazu beznadziejności: "Nie ma, nie ma wody na pustyni, a wielbłądy nie chcą dalej iść". Pustynia symbolizuje tu trudne, jałowe czasy PRL-u, gdzie brakuje podstawowych wartości – wolności, nadziei, swobody. Woda jest więc synonimem wolności, a jej brak oznacza całkowite jej pozbawienie. Zmęczone wielbłądy, które "nie chcą dalej iść", to alegoria społeczeństwa zmęczonego uciskiem, pozbawionego sił i motywacji do dalszej walki czy nawet przetrwania. Frustracja i wyczerpanie oddane są słowami: "Czołgać się już dłużej nie mam siły, o, jak bardzo, bardzo chce się pić", co podkreśla fundamentalną potrzebę oddechu i normalności.

Obraz "naszej karawany", która "w piach się wciska, tonie w niej jak stutonowa łódź", to metafora całego narodu, który ugina się pod ciężarem opresyjnego systemu, pogrąża się w beznadziei i stagnacji. Jednak centralną i najbardziej dobitną postacią tekstu jest "kapelmistrz". Jest to bez wątpienia symbol ówczesnej władzy – opresyjnej, brutalnej i pozbawionej empatii. Jego zachowanie: "pije stare wino, w oczach jego widzę dziki blask, spił się już dokładnie tak jak świnia i po tyłkach batem bije nas" maluje portret przywódcy odurzającego się własną władzą, czerpiącego perwersyjną satysfakcję z cierpienia poddanych i brutalnie ich pacyfikującego. To bezlitosne bicie batem symbolizuje represje, przemoc i kary, jakich doświadczało społeczeństwo w tamtych czasach.

Refren, powtarzające się "La, la, la", może być interpretowany jako rozpaczliwe, bezsilne zawodzenie, albo wręcz jako próba zagłuszenia bólu i strachu przez monotonne, rytmiczne powtarzanie, które ma odwrócić uwagę od brutalnej rzeczywistości. To także, jak trafnie zauważa krytyczka Aleksandra Degórska, tekst tak odważny, że "ciężko wyobrazić sobie, żeby napisać coś takiego na trzeźwo", co może wskazywać na emocjonalne szaleństwo lub ekstremalną odwagę w wyrażaniu tak silnych uczuć i symboli w dobie cenzury.

Dalsze wersy, takie jak "Pustynia wciąga nas od głowy do pięt, wypala oczy, suszy ciało i krew", intensyfikują wrażenie fizycznego i psychicznego wycieńczenia. Piasek zgrzytający w zębach to symbol wszechobecnego brudu, trudności i nieprzyjemności życia w ucisku. Słońce, które opala brzuchy i wiatr, który tarmosi ciuchy, to elementami naturalnego świata, które, choć z pozoru obojętne, w kontekście pustyni stają się kolejnymi czynnikami udręki, dodatkowo podkreślając bezlitosne warunki bytowania.

Pytanie: "Czyja to jest kara, kogo wina, że czołgamy się już tyle lat?" – to wyraz głębokiej niesprawiedliwości i poszukiwania odpowiedzialności za lata stagnacji i cierpienia, które narzucił system. To retoryczne pytanie, na które odpowiedź wydaje się oczywista dla świadomego odbiorcy tamtych czasów, jest cichym oskarżeniem wobec opresyjnej władzy.

Co ciekawe, teledysk do piosenki, choć pierwotnie miał być kręcony na wydmach nad Wisłą, z uwagi na materiały promocyjne dla innych krajów, ostatecznie powstał na Pustyni Błędowskiej. Ironią losu jest fakt, że sceny przedstawiające upał i pragnienie kręcono w zimnie, co doprowadziło do przerw w nagraniach, gdy reżyser zauważył, że Beata Kozidrak ma sine usta. Ten epizod stanowi dodatkową, realną warstwę cierpienia do metaforycznego przekazu utworu, podkreślając trudności, z jakimi twórcy mierzyli się również w procesie jego powstawania. Piosenka "Nie ma wody na pustyni" w wykonaniu Dody, podobnie jak Natalii Kukulskiej i innych artystów, świadczy o ponadczasowości i sile jej przekazu, który nadal rezonuje z publicznością, nawet jeśli pierwotny kontekst historyczny uległ zmianie. Utwór ten pozostaje nie tylko hitem, ale i świadectwem epoki.