Interpretacja Zamknij wszystkie drzwi - Variete

"Zamknij wszystkie drzwi" to jeden z najbardziej ikonicznych utworów bydgoskiego zespołu Variete, formacji od samego początku związanej z nurtem cold wave i nową falą, której teksty, autorstwa Grzegorza Kaźmierczaka, stanowią nieodłączny element charakterystycznego brzmienia grupy. Piosenka ta jest esencją lęków i niepokojów, przenosząc słuchacza w świat klaustrofobicznych wizji i paranoi, które w dużej mierze odzwierciedlały nastroje schyłku PRL-u i początków transformacji, choć jej przesłanie pozostaje uniwersalne. Grzegorz Kaźmierczak, poeta i lider Variete, jest uznawany za kluczową postać polskiej alternatywy, a jego twórczość tekstowa często poruszała głębokie, egzystencjalne tematy.

Utwór rozpoczyna się od bezpośredniego zagrożenia: „Ktoś idzie do Ciebie trzymając w ręku nóż”. To brutalne i fizyczne niebezpieczeństwo szybko przeplata się z bardziej subtelną, lecz równie niszczycielską formą ataku: „Ktoś mówi przez radio by zabić Twą wiarę”. Radio, niegdyś symbol dostępu do informacji i rozrywki, staje się narzędziem manipulacji, podważającym fundamenty wewnętrznych przekonań. W tamtych czasach, w Polsce, media mogły być postrzegane jako nośnik propagandy, co dodaje temu wersowi dodatkowej warstwy znaczeniowej. Dalej, lęk przenika do najbardziej intymnej sfery – „Cienie przedmiotów wchodzą Ci do łóżka, Szepcąc po kątach przestają być wierne”. To obrazy utraty bezpieczeństwa i zaufania nawet w najbardziej osobistym azylu, gdzie to, co powinno być znajome i bezpieczne, staje się obce i groźne. Przedmioty, które były nieme i bierne, nabierają złośliwej autonomii, szepcząc i zdradzając, co potęguje poczucie osaczenia i wewnętrznego rozpadu.

Kolejna zwrotka maluje obraz wrogiego środowiska zewnętrznego. „Kiedy idziesz ulicą drzewa drapią Cię po skroniach, Pajęczaki uliczne wychodzą z rynsztoka”. Nawet natura, zwykle kojarząca się ze spokojem, staje się zagrożeniem. Drzewa, zamiast dawać cień, stają się agresywne. Obraz „pajęczaków ulicznych wychodzących z rynsztoka” to metafora brudu, podstępu i wszystkiego, co odrażające, co nagle wypełza z ukrycia. Kulminacją tego poczucia inwazji jest wers: „Słowa pajęczyną plątają Twoje usta”. Oznacza to niemożność wyrażenia siebie, uwięzienie w sieci kłamstw, manipulacji lub własnych lęków, które paraliżują mowę i myśli. Komunikacja zostaje sparaliżowana, a głos stłumiony.

W tej atmosferze permanentnego zagrożenia pojawia się nagły, acz ulotny, przebłysk nadziei, a może złudzenia: „Otwarte okno kusi Cię wiosną, Głowa niczym gołąb leci między chmury”. Wiosna symbolizuje odrodzenie i wolność, a otwarte okno – możliwość ucieczki, oddechu. Uwolniona „głowa niczym gołąb” to obraz pragnienia oderwania się od rzeczywistości, ucieczki w przestworza wyobraźni, marzeń, a może po prostu desperackiego zapomnienia o otaczającym złu. Jest to chwila surrealistycznego odprężenia, jednak natychmiastowo kontrowana trzykrotnym, mantrycznym wezwaniem: „Zapomnij, zapomnij, zapomnij”. To wezwanie może być interpretowane jako próba wymazania traumy, ucieczki od bolesnej świadomości, ale także jako bezsilne pragnienie zignorowania rzeczywistości, która jest zbyt okrutna, by ją zaakceptować.

Zwieńczeniem utworu jest powtarzające się, stanowcze polecenie: „Zamknij wszystkie drzwi...”. To imperatyw samoobrony, potrzeba izolacji od wrogiego świata, zamknięcia się w sobie, by przetrwać. W kontekście zimnofalowej estetyki Variete, która często operowała minimalizmem i surowością, tekst ten staje się jeszcze bardziej przenikliwy i dotkliwy. Utwór ten stanowi hymn dla tych, którzy czują się osaczeni przez rzeczywistość, szukając ukojenia w izolacji. Warto zauważyć, że tekst piosenki, której autorem jest Grzegorz Kaźmierczak, ukazał się pierwotnie w 1986 roku na legendarnej, choć skradzionej, płycie zespołu "Bydgoszcz", która oficjalnie została wydana dopiero w 1992 roku na podstawie krążących kopii. Fakt, że materiał z tej płyty krążył latami na bootlegach, zanim ujrzał światło dzienne w oficjalnym wydaniu, dodaje jej kultowego statusu i świadczy o jej istotności dla fanów. Znaczenie utworu podkreśla również fakt, że był on coverowany przez innych artystów, np. przez Strachy na Lachy. Grzegorz Kaźmierczak w wywiadach podkreśla, że zespół żyje "tu i teraz", a przeszłość nie ma znaczenia, co może sugerować, że uniwersalne przesłanie ich twórczości wykracza poza konkretne ramy czasowe. Taka postawa utwierdza w przekonaniu, że "Zamknij wszystkie drzwi" to nie tylko zapis historycznych lęków, ale także ciągle aktualny portret ludzkiego zmagania z otaczającym światem.