Interpretacja The End - The Doors

„The End” The Doors to monumentalne dzieło rocka psychodelicznego, które na debiutanckim albumie zespołu z 1967 roku zajmuje niemal dwanaście minut, zamykając go w niezapomniany sposób. Pierwotnie utwór ten był prostą balladą o miłości, napisaną przez Jima Morrisona po rozstaniu z dziewczyną, Mary Werbelow. Jednakże, dzięki improwizacjom Morrisona podczas występów na żywo w klubie Whisky a Go Go w Los Angeles, piosenka ewoluowała w złożoną, wielowarstwową kompozycję, stając się jednym z najbardziej znanych utworów The Doors. Sam Morrison, zapytany o znaczenie, często odpowiadał, że „może oznaczać cokolwiek, co tylko chcesz”, a każde kolejne przesłuchanie utworu odkrywa dla niego nowe sensy, sugerując, że może to być pożegnanie z dzieciństwem.

Utwór rozpoczyna się od powtarzających się słów: „This is the end, Beautiful friend / This is the end, My only friend, the end”. To pożegnanie, które – jak sam Morrison wyjaśnił w wywiadzie z Lizze James – odnosi się do śmierci jako jedynego przyjaciela, zakończenia bólu i cierpienia życia. Morrison uważał, że „Życie boli o wiele bardziej niż śmierć. Kiedy umierasz, ból dobiega końca. Tak – wydaje mi się, że to przyjaciel”.

W kolejnych wersach tekst piosenki maluje obraz rozpadu „naszych wyszukanych planów” i „wszystkiego, co trwa”, prowadząc do poczucia utraty bezpieczeństwa i niespodzianek. Niejasne wizje przyszłości, naznaczone desperacją i potrzebą „ręki nieznajomego w zdesperowanej krainie”, nawiązują do poczucia zagubienia i alienacji w „rzymskiej krainie bólu”, gdzie „wszystkie dzieci są szalone”. Ten fragment może symbolizować zarówno ogólny kryzys cywilizacyjny, jak i indywidualne doświadczenia zagubienia, często interpretowane w kontekście narkotycznych wizji.

Przechodząc do sekcji „Ride the snake, ride the snake / To the lake, the ancient lake, baby”, The Doors wprowadzają intrygującą symbolikę. „Wąż” bywa interpretowany jako symbol pierwotnych instynktów, mądrości, transformacji, ale także zagrożenia i pokusy. Podróż na „starożytne jezioro” może oznaczać powrót do pierwotnych korzeni, do głębszej świadomości, lub też podróż w głąb podświadomości, a nawet odwoływać się do mitologii, gdzie wąż często jest przewodnikiem. W tym kontekście, „The west is the best” oraz „The blue bus is callin' us” mogą odzwierciedlać fascynację Kalifornią i jej kontrkulturą, a „niebieski autobus” to dla Raya Manzarka, klawiszowca The Doors, symboliczny pojazd zabierający w podróż do magicznych miejsc, podobny do egipskiej łodzi słonecznej.

Centralnym i najbardziej kontrowersyjnym elementem utworu jest improwizowana sekcja, która wywołała skandal podczas pamiętnego występu w klubie Whisky a Go Go. Jim Morrison, będąc pod wpływem LSD, rozwinął piosenkę o dramatyczną narrację: „The killer awoke before dawn, he put his boots on...” Ta część, kulminująca w dialogu „Father? Yes son? I want to kill you. Mother? I want to...”, to wyraźne nawiązanie do kompleksu Edypa Zygmunta Freuda i greckiego dramatu Sofoklesa „Król Edyp”. Perkusista John Densmore wspominał, że Jim Morrison miał „największy kompleks Edypa, jaki widział” i lubił prowokować ludzi. Manzarek wyjaśniał, że Morrison „dawał głos w rock'n'rollowym otoczeniu kompleksowi Edypa”, co nie oznaczało, że chciał to zrobić swoim rodzicom, lecz reżyserował grecki dramat. Odbijało się to jednak od prawdziwych, trudnych relacji Morrisona z rodzicami, co dodatkowo pogłębiało interpretacje. W pierwotnym wykonaniu na żywo, Morrison dokończył zdanie, krzycząc „Mother, I want to fuck you”, co doprowadziło do zerwania kontraktu zespołu z klubem. Na albumie studyjnym słowo „fuck” zostało ocenzurowane, zastąpione spazmatycznym krzykiem, chociaż w późniejszych remasterach (np. z 1999 roku) to słowo zostało przywrócone, oddając pierwotne intencje artysty.

Fragment „C'mon baby, take a chance with us / C'mon baby, take a chance with us / And meet me at the back of the blue bus” stanowi próbę wyjścia z mrocznych wizji, zaproszenie do wspólnego poszukiwania, a może powrotu do hedonistycznej, beztroskiej strony życia, choć przerywane jest to chaotycznym powtarzaniem słów „Fuck, fuck” i „Kill, kill”, co podkreśla wewnętrzne rozdarcia i destrukcyjne tendencje.

„The End” została nagrana na żywo w studiu, bez overdubbingów, w dwóch podejściach, z czego drugie zostało wykorzystane na albumie. Producent Paul Rothchild określił ten moment jako „jeden z najpiękniejszych w jego karierze”. Gitarowe solo Robby'ego Kriegera, inspirowane ragą indyjską, i perkusja Johna Densmore'a, przypominająca dźwięk tabli, dodają utworowi hipnotycznego i transowego charakteru, który wraz z mrocznym wokalem Morrisona tworzy unikalną mieszankę psychodelii i poezji. Magazyn „Rolling Stone” umieścił utwór na 336. miejscu listy 500 najlepszych piosenek wszech czasów, a solo gitarowe znalazło się na 93. miejscu listy 100 najlepszych solówek według „Guitar World”. Piosenka zyskała również kultowy status dzięki wykorzystaniu jej w filmie Francisa Forda Coppoli „Czas Apokalipsy”, stając się nieodłącznym elementem narracji o szaleństwie wojny. Ostatni raz The Doors zagrali ją z Morrisonem 12 grudnia 1970 roku w Nowym Orleanie.

Ostateczne powtórzenie: „This is the end / Beautiful friend / This is the end / My only friend, the end” zamyka cykl, znowu kierując ku idei końca jako wyzwolenia, ale także jako bolesnej konieczności: „It hurts to set you free / But you'll never follow me / The end of laughter and soft lies / The end of nights we tried to die”. To refleksja nad nieodwracalnością zmian, ostatecznym rozstaniem z iluzjami i poszukiwaniem prawdy, nawet jeśli jest ona brutalna i samotna. Utwór pozostaje otwarty na wiele interpretacji, co sam Morrison podkreślał, czyniąc go ponadczasowym arcydziełem eksplorującym granice ludzkiej psychiki i egzystencji.