Interpretacja Ljubi se istok i zapad - Plavi Orkestar

Piosenka „Ljubi se istok i zapad” autorstwa Plavi Orkestar to niezwykle poruszający utwór, który z mistrzostwem łączy osobistą nostalgię i ból z uniwersalnym przesłaniem nadziei i pojednania. Będąca brawurowym coverem klasycznego „California Dreamin’” grupy The Mamas & the Papas, kompozycja ta ukazała się na albumie Simpatija w 1991 roku, tuż przed tragicznym rozpadem Jugosławii, co nadaje jej tekstowi szczególnego, profetycznego wymiaru.

W warstwie lirycznej utwór rozpoczyna się od głęboko osobistego wspomnienia. „Jos pamtim onaj dan kad si otisla u ljeto osamdesete, kisa je padala” (Wciąż pamiętam ten dzień, gdy odeszłaś latem osiemdziesiątego, padał deszcz) to początek opowieści o stracie i melancholii. Narrator wyznaje, że „sedam godina sam te cekao” (siedem lat na ciebie czekałem), podkreślając długotrwały ból i niegasnącą nadzieję na powrót ukochanej osoby. Każdy telefon budził w nim „nadu” (nadzieję), co świadczy o desperackim pragnieniu odnowienia kontaktu i odzyskania utraconego szczęścia. To poczucie osamotnienia i bezsilności narasta w kolejnych wersach: „Sve je uzalud, rusio se most, drugovi su zalili moju strpljivost” (Wszystko na próżno, most się zawalił, przyjaciele ubolewali nad moją cierpliwością). Obraz „walącego się mostu” symbolizuje tu rozpad relacji i trudność w jej odbudowaniu, a świadomość upływającego czasu i poczucie beznadziei („o Boze predugo je mrak, daj mi svjetlosti” – o Boże, zbyt długo trwa mrok, daj mi światła) malują portret człowieka udręczonego, tęskniącego za „doba njeznosti” (czasem czułości) i dawnym ciepłem.

Jednakże, prawdziwa moc i ponadczasowość piosenki ujawniają się w refrenie, który natychmiast przenosi słuchacza z intymnego dramatu w sferę uniwersalną. „Neka ljubi se istok i zapad, neka ljubi se sjever u jug” (Niech całują się wschód i zachód, niech całują się północ i południe) to potężne, niemal hymniczne wezwanie do jedności i pojednania. Te słowa stały się pacyfistycznym hasłem, często porównywanym do „rób miłość, nie wojnę”. Ich siła rezonowała szczególnie mocno w Jugosławii, kraju stojącym u progu krwawego konfliktu. Piosenka, wydana na krótko przed wybuchem wojny domowej, wyrażała gorące pragnienie pokoju i harmonii w obliczu narastających podziałów etnicznych i politycznych. „Wschód i zachód” oraz „północ i południe” mogą symbolizować tu nie tylko geograficzne kierunki, ale także różnice kulturowe, ideologiczne czy narodowe, które miały wkrótce doprowadzić do tragedii. Jest to apel o to, by miłość i zrozumienie przekroczyły wszelkie granice i uprzedzenia.

Kolejny fragment refrenu, „skini prasinu sa starog kofera i krenimo na put, hajde budi mi drug” (zdejmij kurz ze starej walizki i wyruszmy w drogę, chodź, bądź moim towarzyszem), to zaproszenie do wspólnej podróży, symbolizujące pragnienie nowego początku. To metaforyczne gest porzucenia ciężaru przeszłości i otwarcie się na wspólną przyszłość, zarówno w kontekście osobistym, jak i szerszym, społecznym. To wezwanie do zapomnienia o dawnych urazach i podjęcia próby budowania czegoś nowego, opartego na przyjaźni i współpracy.

Plavi Orkestar, z Sašą Lošiciem „Lošą” na czele, był jednym z filarów jugosłowiańskiej sceny pop-rockowej lat 80. i wczesnych 90.. Zespół, choć początkowo związany z ruchem New Primitivism, wypracował własny, rozpoznawalny styl, który zyskał mu status „Nowych Partyzantów”. Ich muzyka, często pełna chwytliwych melodii, zręcznie łączyła rozrywkowy charakter z głębszymi, często refleksyjnymi tekstami, nierzadko komentującymi społeczną rzeczywistość. Świadomość, że piosenka o tak pacyfistycznym wydźwięku została stworzona w tak burzliwym okresie, świadczy o odwadze i wrażliwości artystycznej zespołu. Saša Lošić po wojnie osiadł w Słowenii, a tragiczne wydarzenia na Bałkanach znacząco wpłynęły na jego postrzeganie świata i priorytetów życiowych, co dodatkowo uwypukla autentyczność emocji zawartych w utworze. Teledysk do „Ljubi se istok i zapad” został nakręcony w malowniczych krajobrazach Hercegowiny, w okolicach Mostaru i Hutova Blata, co stanowiło wizualne podkreślenie piękna regionu, który wkrótce miał zostać doświadczony przez okrutną rzeczywistość wojny.

„Ljubi se istok i zapad” pozostaje zatem nie tylko piękną balladą o utraconej miłości, ale także potężnym hymnem na rzecz pokoju, jedności i nadziei na lepsze jutro, którego przesłanie jest wciąż aktualne.