Interpretacja Khaoohs I - Pan.Thy.Monium

Pan.Thy.Monium, szwedzki zespół avant-garde metalowy, dowodzony przez multiinstrumentalistę Dana Swanö, znany jest z eksplorowania najdziwniejszych i najbardziej awangardowych granic death metalu. Ich twórczość, aktywna w latach 1990-1996, charakteryzowała się złożonymi strukturami, niekonwencjonalnym użyciem saksofonu i skrzypiec, a także nietypowymi hałasami i dźwiękami, które budowały gęstą, niepokojącą atmosferę. Piosenka „Khaoohs I” pochodzi z albumu Khaooohs, wydanego w 1993 roku. To drugie pełnometrażowe wydawnictwo zespołu, nagrane i zmiksowane w studiu Unisound przez Dana Swanö (w zespole występującego pod pseudonimem Day DiSyraah). Liryki do utworu napisał Robert Karlsson, znany jako Derelict, natomiast muzykę skomponowali Day DiSyraah, Winter i Mourning.

Utwór „Khaoohs I” otwiera przestrzeń ukrycia i izolacji, od pierwszych słów: „Ligger bakom träden och söker skydd / I hemlighet skiner hans sol” („Leży za drzewami i szuka schronienia / W tajemnicy świeci jego słońce”). To obraz postaci egzystującej na obrzeżach, w cieniu natury, szukającej ucieczki przed czymś lub od czegoś. „Jego słońce świecące w tajemnicy” może symbolizować wewnętrzne światło, nadzieję, skrywaną pasję, ale równie dobrze ukryty mrok, sekret, który definiuje jego tożsamość, dostępny jedynie w samotności. Bohater „wakar över förbjuden frukt / Som träden ovan honom bär” („czuwa nad zakazanym owocem / Który drzewa nad nim niosą”). Ten biblijny motyw natychmiast przywodzi na myśl pokusę, grzech lub zakazaną wiedzę, a postać staje się jej strażnikiem – być może z własnej woli, a może z fatalistycznej konieczności. Drzewa, choć dają schronienie, są również źródłem tego, co zakazane, łącząc bohatera z pierwotną, nieokiełznaną siłą lasu.

Druga zwrotka maluje obraz transformacji i lęku: „Livet i skogen har gjort honom hemsk / Han fruktar allting med liv” („Życie w lesie uczyniło go strasznym / Boi się wszystkiego, co żyje”). Izolacja w leśnym gąszczu nie tylko zmienia bohatera, ale i wypacza jego percepcję, czyniąc go „strasznym” – być może w sensie zewnętrznym, przerażającym dla innych, lub wewnętrznie, w jego własnym, zniekształconym postrzeganiu siebie. Ten strach przed wszystkim, co żywe, jest tragicznym paradoksem istnienia. Życie, które powinno być źródłem sensu, staje się obiektem obawy, co pogłębia jego samotność. Wyjaśnienie tego lęku leży w naturze jego jedynych towarzyszy: „Ty träden, hans vänner och enda kamrat / Står alltid still och är tysta” („Bo drzewa, jego przyjaciele i jedyni towarzysze / Zawsze stoją nieruchomo i są ciche”). Bohater pragnie stałości, ciszy i przewidywalności, której nie potrafi znaleźć w tętniącym życiem świecie. To metafora ucieczki od chaosu i nieprzewidywalności ludzkich relacji czy egzystencji.

Ostatnia zwrotka potęguje poczucie alienacji i absurdu: „Ingen förstår hans eländiga liv / Hans eko tystnar fortare än mitt” („Nikt nie rozumie jego nędznego życia / Jego echo milknie szybciej niż moje”). Podkreśla to skrajną samotność i poczucie niezrozumienia, a także efemeryczność jego istnienia – jest tak mało znaczący, że nawet jego echo zanika szybciej niż echo obserwatora. „Livet han lever är en travesti” („Życie, które prowadzi, jest parodią”) – to mocne stwierdzenie, sugerujące, że jego egzystencja jest pozbawiona autentyczności, sensu, stając się karykaturą prawdziwego życia. Punktem kulminacyjnym tej melancholii jest zaskakujące, niemal groteskowe pragnienie: „Han längtar efter lite knäckebröd” („Tęskni za odrobiną chleba chrupkiego”). Ten nagły zwrot od kosmicznej samotności i egzystencjalnej parodii do prozaicznego, skromnego pragnienia, jest niezwykle uderzający. „Knäckebröd” symbolizuje tu podstawową potrzebę, powrót do prostoty, ugruntowania w rzeczywistości, być może tęsknotę za czymś tak zwyczajnym i banalnym, jak podstawowy pokarm, który mógłby go ponownie połączyć ze światem lub zapewnić chwilę ukojenia. To proste pragnienie w obliczu wszechogarniającego chaosu i nędzy podkreśla tragizm postaci, sprowadzając jej cierpienie do najbardziej ludzkiego wymiaru.

Twórczość Pan.Thy.Monium, w tym utwór „Khaoohs I”, wpisuje się w szerszą koncepcję zespołu, opowiadającą o życiu i śmierci Raagoonshinnaaha, fikcyjnego „boga chaosu”. Dan Swanö w wywiadzie z „MetalBite” z czerwca 2022 roku wyjaśnił, że Pan.Thy.Monium było dla niego i jego brata Daga Swanö, pseudonim Äag, wentylem bezpieczeństwa, pozwalającym na tworzenie „dziwnych rzeczy”, na które nie było miejsca w ich innym projekcie, Edge of Sanity. Jak sam stwierdził w wywiadzie dla „Metal Kekal Metal” z 2010 roku, Pan.Thy.Monium było swoistym „Anti EOS” (Anti-Edge of Sanity), gdzie mogli eksperymentować z niskimi strojeniami, klawiszami i blastbeatami. Choć teksty Pan.Thy.Monium są często określane jako zawiłe i nieodgadnione, a wokal Roberta Karlssona (Derelicta) miał być instrumentem, a nie nośnikiem konkretnych słów, co Dan Swanö potwierdził w jednym z wywiadów, "Khaoohs I" stanowi wyjątek, prezentując klarowny, szwedzki tekst. Kontrastuje to z ogólnym odbiorem wokalizy Derelicta, która jest często opisywana jako niezrozumiałe, gardłowe dźwięki, co potęguje enigmatyczny charakter muzyki.

Chociaż Dan Swanö w późniejszych latach, w wywiadzie z „The Moshville Times” ze stycznia 2018 roku, ocenił album Khaooohs jako „katastrofę”, to krytycy i fani często podkreślają jego unikalność i znaczenie dla sceny avant-garde metalowej. Recenzenci z „Prog Archives” w 2019 roku, a także „Encyclopaedia Metallum” w 2021 roku, chwalili album za jego eksperymentalne podejście i rozwinięcie idei z debiutu, mimo mniejszego efektu „wow” niż Dawn of Dreams. „Khaoohs I” jako utwór jest nawet nazywany przez niektórych recenzentów „troll trackiem”, naśladowanym na żywo z udziałem publiczności, z bardzo dziwnymi efektami gitarowymi i interesująco przetworzonym wokalem Derelicta.

„Khaoohs I” jest więc nie tylko fragmentem konceptualnej opowieści o bogu chaosu Raagoonshinnaahu, ale przede wszystkim głęboką, choć niepokojącą, medytacją nad izolacją, lękiem przed życiem i poszukiwaniem sensu w absurdzie. To utwór, który z jednej strony wciąga w mroczną, mistyczną narrację Pan.Thy.Monium, z drugiej zaś zaskakuje nagłym, niezwykle ludzkim pragnieniem prostoty, rzucając światło na złożoność i wewnętrzne sprzeczności istnienia.