Interpretacja Sag mir, wo die Blumen sind - Nana Mouskouri

Nana Mouskouri, grecka ikona muzyki o niezwykłym, krystalicznie czystym głosie, w swojej bogatej karierze wielokrotnie sięgała po utwory o głębokim przesłaniu, wykonując je w wielu językach. Jednym z najbardziej poruszających w jej repertuarze jest niemiecka wersja antywojennej pieśni „Sag mir, wo die Blumen sind”, znana na świecie jako „Where Have All the Flowers Gone?”. To nie tylko cover, ale świadome włączenie się w uniwersalny dialog o konsekwencjach wojny, podkreślone subtelną, lecz mocną interpretacją artystki.

Oryginalnie napisana przez amerykańskiego pieśniarza folkowego Pete'a Seegera w 1955 roku, piosenka czerpała inspirację z fragmentów tradycyjnej kozackiej pieśni ludowej „Koloda-Duda” oraz z powieści Michaiła Szołochowa „Cichy Don”. Początkowo trzyzwrotkowy utwór został rozszerzony w maju 1960 roku przez Joego Hickersona, który dodał kolejne strofy, nadając mu charakterystyczną, kolistą narrację. Niemieckie słowa, przekład Maxa Colpeta, oddają w pełni pierwotny sens, a Nana Mouskouri, obok Marlene Dietrich, która rozsławiła tę wersję w 1962 roku, stała się jedną z jej najbardziej znanych wykonawczyń. Jej interpretacja znalazła się między innymi na albumie Lieder, die die Liebe schreibt wydanym w 1978 roku.

Piosenka jest swoistym łańcuchem pytań, które z każdą strofą prowadzą do coraz bardziej tragicznego wniosku, by na końcu zatoczyć koło. Rozpoczyna się od niewinnego „Sag mir, wo die Blumen sind / Wo sind sie geblieben” („Powiedz mi, gdzie są kwiaty / Gdzie się podziały?”). Odpowiedź przychodzi szybko: „Mädchen pflückten sie geschwind” („Dziewczęta zerwały je pospiesznie”). Ten obraz symbolizuje ulotność piękna, ale też niewinność i naturalny porządek świata, który za chwilę zostanie bezpowrotnie zakłócony.

Następnie, cykl życia kontynuuje się: „Sag mir, wo die Mädchen sind / Männer nahmen sie geschwind” („Powiedz mi, gdzie są dziewczęta / Mężczyźni zabrali je pospiesznie”). To naturalna kolej rzeczy – dziewczęta dorastają, stają się kobietami i wiążą się z mężczyznami. Jednak sformułowanie „zabrano” już delikatnie zwiastuje utratę, odebranie, a nie swobodny wybór. Wkracza element zewnętrznej siły.

Największy zwrot następuje, gdy pytanie dotyczy mężczyzn: „Sag mir, wo die Männer sind / Zogen fort, der Krieg beginnt” („Powiedz mi, gdzie są mężczyźni / Odeszli, wojna się zaczyna”). To kluczowy moment, w którym prosty cykl życia i natury zostaje brutalnie przerwany przez katastrofę wojny. Mężczyźni nie są „zabierani” przez kobiety, lecz „odchodzą”, wciągnięci w wir konfliktu, z dala od domów i bliskich.

Kolejna strofa przynosi bolesną konsekwencję: „Sag, wo die Soldaten sind / Über Gräbern weht der Wind” („Powiedz, gdzie są żołnierze / Nad grobami wieje wiatr”). Niewinni mężczyźni, którzy zostali żołnierzami, teraz spoczywają w grobach. Obraz wiatru wiejącego nad bezimiennymi mogiłami jest niezwykle sugestywny i pełen smutku, podkreślając bezpowrotną stratę i zapomnienie.

Ostatnia strofa zamyka cykl w sposób zarówno poetycki, jak i tragiczny: „Sag mir, wo die Gräber sind / Blumen blühen im Sommerwind” („Powiedz mi, gdzie są groby / Kwiaty kwitną na letnim wietrze”). Kwiaty, które zostały zerwane na początku, teraz znów pojawiają się na cmentarzach, wrastając w ziemię, która pochłonęła życie żołnierzy. To odrodzenie natury w obliczu ludzkiej tragedii, symbolizujące wieczną odnowę życia, ale jednocześnie smutną rezygnację z ludzkiej zdolności do uczenia się na błędach. Cykl się zamyka, a wraz z nim powraca odwieczne pytanie.

Refren „Wann wird man je verstehen?” („Kiedyż człowiek zrozumie?”) to centralne, powtarzające się w każdym wersie wołanie piosenki. Jest to wyraz głębokiej rozpaczy i frustracji związanej z niezmienną naturą ludzkich konfliktów. To pytanie, które nie oczekuje odpowiedzi, lecz samo w sobie jest gorzką konstatacją. Symbolizuje niekończący się cykl przemocy, w którym ludzkość zdaje się uwięziona, mimo historycznych doświadczeń.

Nana Mouskouri, śpiewając ten utwór, wnosi swoją delikatność i melancholię, co dodatkowo podkreśla kruchość życia i niewysłuchane pragnienie pokoju. W wywiadzie dla Ticketcorner, który ukazał się 23 lutego 2018 roku, artystka wspomniała Marlene Dietrich jako swój wzór, inspirując się jej podejściem do kariery. To uznanie dla Dietrich, która jako jedna z pierwszych nadała „Sag mir, wo die Blumen sind” niemieckie oblicze i kontekst powojennych Niemiec, jest znaczące. Obie artystki, każda na swój sposób, przekazały uniwersalne przesłanie utworu.

Pieśń „Sag mir, wo die Blumen sind” to ponadczasowy hymn antywojenny, który w subtelny sposób, bez bezpośredniej agitacji, ukazuje absurdalność i dewastujące skutki konfliktów. Jej uniwersalne przesłanie, dotyczące utraty, cierpienia i niezrozumienia, pozostaje aktualne w obliczu każdej nowej wojny. Nana Mouskouri, poprzez swoją interpretację, dołącza do chóru artystów, którzy przypominają, że chociaż kwiaty mogą odrosnąć na grobach, to stracone życie i niewysłuchane pytania o zrozumienie są wieczną pamiątką ludzkich błędów.