Interpretacja Famous Blue Raincoat - Leonard Cohen

„Famous Blue Raincoat” Leonarda Cohena, wydana na albumie Songs of Love and Hate w 1971 roku, to jeden z najbardziej zagadkowych i poruszających utworów kanadyjskiego barda. Piosenka ma formę listu podpisanego przez „L. Cohena”, skierowanego do tajemniczego mężczyzny, który jest zarówno „bratem”, jak i „zabójcą” narratora. Ten list jest próbą zmierzenia się z konsekwencjami miłosnego trójkąta, w którym uczestniczyli narrator, jego kobieta Jane i adresat listu.

Początek utworu, „It's four in the morning, the end of December”, od razu wprowadza intymną, melancholijną atmosferę. List jest pisany w Nowym Jorku, na ulicy Clinton Street, gdzie Cohen mieszkał w latach 70.. Ulica ta, wówczas tętniąca życiem latynoskiej społeczności, stanowi tło dla osobistej refleksji, której towarzyszy „music on Clinton street all through the evening”. Narrator zwraca się do swego „rywala”, dopytując o jego kondycję: „I'm writing you now just to see if you're better”. Dowiadujemy się, że adresat buduje dom „deep in the desert” i „You're living for nothing now”. To ostatnie sformułowanie może oznaczać życie bez celu lub po prostu życie pozbawione wszelkich kosztów. Cohen wyraża nadzieję, że przyjaciel „keeping some kind of record”, być może nawiązując do własnej twórczości jako sposobu na przetwarzanie doświadczeń.

Kluczowym elementem narracji jest postać Jane. „Jane came by with a lock of your hair / She said that you gave it to her / That night that you planned to go clear”. Fragment o „go clear” to bezpośrednie odniesienie do scjentologii, którą Cohen krótko się interesował. „Bycie czystym” w scjentologii oznacza uwolnienie się od „engramów”, czyli podświadomych traum. Pytanie „Did you ever go clear?” może być zarówno sarkastycznym przytykiem, jak i wyrazem szczerej troski o duchowe poszukiwania przyjaciela. Fakt, że Jane przynosi pukiel włosów, symbolizuje głęboką intymność i pamiątkę po ich wspólnym czasie.

Słynny niebieski prochowiec z tytułu jest centralnym obrazem utworu. „Your famous blue raincoat was torn at the shoulder”. Co ciekawe, ten „sławny” płaszcz, burberry kupiony w Londynie w 1959 roku, faktycznie należał do Leonarda Cohena i został skradziony z mieszkania jego ówczesnej partnerki, Marianne Ihlen. W piosence jednak Cohen przypisuje go „innemu” mężczyźnie, co niektórzy interpretują jako symboliczne przejęcie przez przyjaciela części tożsamości narratora lub jego roli w relacji z Jane. Roztargany prochowiec może świadczyć o utracie dawnej „ochrony” lub nadszarpniętej reputacji.

Kolejne wersy rzucają światło na głębię zranienia: „You'd been to the station to meet every train / You came home without Lili Marlene”. „Lili Marlene” to tytuł słynnej niemieckiej piosenki wojennej, która stała się symbolem utraconej, idealnej miłości. W kontekście utworu Cohena, niepowodzenie w odnalezieniu „Lili Marlene” może sugerować, że przyjaciel nie znalazł spełnienia w miłości, być może także z Jane. Narrator wspomina również o tym, jak przyjaciel potraktował jego kobietę: „You treated my woman to a flake of your life / And when she came back she was nobody's wife”. Ta linia jest szczególnie bolesna; „flake of your life” sugeruje powierzchowność i ulotność uczucia, którym obdarzył Jane. Jednak rezultat tego romansu jest zaskakujący – Jane, po powrocie, „was nobody's wife”, co można interpretować jako jej nowo odkrytą niezależność i odmowę bycia zdefiniowaną przez jakiegokolwiek mężczyznę. Z kolei „I see you there with a rose in your teeth / One more thin gypsy thief” maluje portret adresata jako charyzmatycznego, lecz niegodnego zaufania uwodziciela, „cygańskiego złodzieja” – romantycznego włóczęgę, który kradnie serca.

Mimo całej goryczy, ton listu zmienia się w kierunku przebaczenia. „And what can I tell you, my brother, my killer / What can I possibly say / I guess that I miss you, I guess I forgive you / I'm glad you stood in my way”. Ta złożona mieszanka uczuć – tęsknoty, urazy i akceptacji – ukazuje głęboką humanistyczną perspektywę Cohena. Przyznanie, że „I'm glad you stood in my way” jest przewrotne; być może romans, choć bolesny, doprowadził do jakiegoś rodzaju wewnętrznej przemiany lub uświadomił narratorowi zaniedbania w jego własnym związku. Cohen sam przyznał w wywiadach, że „zawsze czuł, że był jakiś niewidzialny mężczyzna uwodzący kobietę, z którą był, nie pamiętam, czy ten był ucieleśniony, czy jedynie wyimaginowany”. To sugeruje, że postać „innego mężczyzny” może być archetypem, a nawet alter ego samego Cohena, symbolizującym jego wewnętrzne konflikty i tendencje.

Wers „your enemy is sleeping and his woman is free” może odnosić się do tego, że wewnętrzne demony (wroga) adresata listu ustępują, a Jane jest wolna od emocjonalnego bagażu ich relacji. Ostateczne „thanks for the trouble you took from her eyes / I thought it was there for good so I never tried” jest wstrząsającym wyznaniem zaniedbania. Narrator przyznaje, że ból w oczach Jane był dla niego niewidoczny lub niezrozumiały, aż do momentu, gdy „gypsy thief” uświadomił jej, a tym samym i jemu, istnienie tych problemów.

„Famous Blue Raincoat” to nie tylko opowieść o zdradzie, ale przede wszystkim o skomplikowanych niuansach ludzkich relacji, o przebaczeniu, autoanalizie i nieuchronnym przemijaniu miłości. Sam Leonard Cohen, choć cenił pewne obrazy z piosenki, w 1994 roku wyznał, że „nigdy nie byłem zadowolony z tej piosenki” i czuł, że „coś w niej było niejasne”. Mimo to, jego twórczość jest na tyle uniwersalna i wielowymiarowa, że pozwala na niezliczone interpretacje, a „Famous Blue Raincoat” pozostaje ponadczasowym świadectwem ludzkiej kondycji i emocjonalnego labiryntu.