Interpretacja Anti-Semitism - Laibach

Utwór "Anti-Semitism" słoweńskiej grupy Laibach to głęboka i wieloznaczna dekonstrukcja ideologii, typowa dla twórczości zespołu. Laibach, będący muzycznym skrzydłem kolektywu artystycznego Neue Slowenische Kunst (NSK), słynie z prowokacyjnego użycia totalitarnych symboli i estetyki, aby obnażać autorytarne tendencje obecne we wszystkich systemach, włącznie z demokracją. Nie jest to aprobata dla antysemityzmu, lecz raczej próba sprowokowania refleksji poprzez jaskrawe przedstawienie języka i obrazów nienawiści, zmuszając słuchacza do zmierzenia się z jej istotą.

Tekst piosenki, choć zaśpiewany po słoweńsku, a jej tytuł podany po angielsku, jest kluczowy dla zrozumienia intencji Laibacha. Rozpoczyna się od ponurego obrazu marszu: "Po cesti gredo, Po cesti gredo, Proti nam gredo, Proti vam gredo" (Idą drogą, idą drogą, Idą przeciwko nam, Idą przeciwko wam). Już te początkowe wersy wprowadzają poczucie nieuchronnego zagrożenia, nadciągającej siły, która jest zarówno uniwersalna ("do nas", "do was"), jak i enigmatyczna. Ta nieokreślona, a zarazem wszechobecna groźba staje się wizualnie konkretna w kolejnych strofach.

Grupa idących jest opisywana poprzez niepokojące, niemal mitologiczne cechy: "S križi na celih, Z ognjem v oceh, S križi na celih, Z zvezdo v senceh" (Z krzyżami na czołach, Z ogniem w oczach, Z krzyżami na czołach, Z gwiazdą na skroniach). Krzyże mogą symbolizować fanatyzm religijny lub ideologiczny, zaś ogień w oczach – żarliwość i destrukcyjną pasję. Gwiazda na skroniach jest szczególnie sugestywna w kontekście tytułu "Anti-Semitism" – może odnosić się do gwiazdy Dawida, używanej przez nazistów do piętnowania Żydów, lub do szerszego spektrum symboli ideologicznych, takich jak sowiecka czerwona gwiazda, wskazując na dowolny znak, który wyróżnia i jednocześnie dehumanizuje "innych". Ci idący to "Besno tulijo, Človeška divjad, S križi na celih, Grejo v prepad" (Wściekle wyją, Ludzkie dzikusy, Z krzyżami na czołach, Idą w przepaść). Określenie "ludzkie dzikusy" jest kluczowe, ukazując dehumanizację, która jest podstawą wszelkiej nienawiści i prowadzi do autodestrukcji ("idą w przepaść").

W dalszej części utworu pojawiają się opisy fizyczne: "Otroke imajo, Visoke rasti, Močnih čeljusti, In blede polti" (Mają dzieci, Wysokiego wzrostu, Z silnymi szczękami, I bladą karnacją). Te eugeniczne, niemal rasistowskie opisy rzucają światło na propagandowe kreowanie idealizowanego, a jednocześnie przerażającego archetypu "wroga" lub "nowego człowieka" w totalitarnych wizjach. Krzyki nieporządku ("Klice nereda") wydawane przez tych "ludzkich dzikusów" z "żarzącymi się źrenicami" sugerują paradoks kontrolowanego chaosu – fanatyzm, który choć masowy i zdyscyplinowany, w gruncie rzeczy jest chaosem prowadzącym do upadku.

Refren "Zob za zob, Glavo za glavo, Zob za zob, Na divjo zabavo" (Ząb za ząb, Głowa za głowę, Ząb za ząb, Na dziką zabawę) to brutalne credo zemsty i niekończącego się cyklu przemocy. Sformułowanie "dzika zabawa" dodaje element perwersyjnej przyjemności z destrukcji, groteskowej radości z odwetu, która pochłania wszystkich.

Dalej tekst staje się bardziej abstrakcyjny i mroczny: "Ni ognja, ni strehe, In ni bolečine, Brez žolčne masti, In brez popkovine" (Nie ma ognia, nie ma dachu, I nie ma bólu, Bez żółci, I bez pępowiny). Ta deprywacja podstawowych potrzeb i brak więzi biologicznych sugeruje całkowite odczłowieczenie, utratę empatii i fundamentalnych połączeń z życiem. Obrazy "Sedmera jezera, Sedmere sekire, To je vrelec krvi, Tu je past domovine" (Siedem jezior, Siedem siekier, To jest źródło krwi, Tu jest pułapka ojczyzny) przywołują mroczne skojarzenia z mitologią, historycznymi konfliktami i krwawymi ofiarami składanymi na ołtarzu narodowej tożsamości. Idea "pułapki ojczyzny" jest szczególnie mocna, sugerując, że miłość do ojczyzny, gdy jest wypaczona przez ideologię, może stać się śmiertelnym zagrożeniem.

Zakończenie piosenki, "Strmeti v luč, Luč iz vesolja, Strmeti v luč, Ko pride nas čas, Sleherna roka, Se nam odmika, Ko pride nas čas, Ki hoče vse nas" (Patrzeć w światło, Światło z kosmosu, Patrzeć w światło, Kiedy nadejdzie nasz czas, Każda ręka, Odsuwa się od nas, Kiedy nadejdzie nasz czas, Który chce nas wszystkich), ma apokaliptyczny wydźwięk. "Światło z kosmosu" może symbolizować obcą, nieludzką ideologię, która fascynuje i zwabia, lub ostateczny sąd. Kiedy "nadejdzie nasz czas", następuje całkowita izolacja – "każda ręka odsuwa się od nas". To wizja ostatecznej konsekwencji przyjęcia i wcielenia w życie nienawistnej ideologii: totalnej samotności i zniszczenia.

Utwór "Anti-Semitism" pochodzi z albumu WAT z 2003 roku, który ukazał się w okresie "War Against Terror", co poszerza jego kontekst poza tradycyjny antysemityzm, obejmując szersze zjawiska ksenofobii, etnicznej i religijnej nienawiści oraz ideologicznych konfliktów. Laibach poświęcił tę piosenkę słoweńskiemu poecie Tomažowi Šalamunowi, co podkreśla jej intelektualne i kulturowe zakorzenienie. Fakt, że jest to jeden z niewielu słoweńskojęzycznych utworów zespołu wydanych w latach 1987-2023, wskazuje na jego szczególne znaczenie dla Laibacha i jego refleksji nad słoweńską tożsamością w kontekście historii i globalnych konfliktów. W świetle rosnącego antysemityzmu w Europie, wzmacnianego przez współczesne konflikty, przesłanie utworu Laibacha pozostaje przerażająco aktualne, służąc jako ostrzeżenie przed niebezpieczeństwami uproszczonych ideologii i dehumanizacji. Laibach poprzez ten utwór, w swoim charakterystycznym stylu, nie moralizuje, ale przedstawia czystą formę nienawiści i jej samoniszczące konsekwencje, zmuszając słuchacza do konfrontacji z niepokojącą prawdą o ludzkiej naturze i polityce.