Interpretacja Ela, czemu się nie wcielasz - Kobranocka

"Ela, czemu się nie wcielasz" to jeden z najbardziej rozpoznawalnych utworów toruńskiej Kobranocki, zespołu rockowego, który powstał w 1985 roku i szybko zdobył popularność dzięki swojej punk-rockowej energii i pacyfistycznym tekstom z abstrakcyjną metaforyką. Piosenka ta, pochodząca z debiutanckiego albumu "Sztuka jest skarpetką kulawego" wydanego w 1988 roku, stała się symbolem sprzeciwu wobec systemu i obowiązkowej służby wojskowej w czasach PRL, choć jej przesłanie jest uniwersalne i aktualne do dziś.

Tekst utworu, którego autorami są Andrzej Kraiński i Andrzej Michorzewski, a także Katarzyna Przygoda, Sławomir Ciesielski i Waldemar Zaborowski, doskonale oddaje atmosferę tamtych lat, kiedy to młodzi mężczyźni stawali przed komisjami wojskowymi. Otwierające wersy: "Na komisji powiedzieli: „Niedojrzały, trzeba wcielić” / Twoją barwą ma być zieleń / I wcielili mnie jak cielę" – wprost nawiązują do powszechnego poboru do wojska. "Zieleń" to oczywiście kolor wojskowego munduru, a porównanie do "cielęcia" podkreśla bezwolność i przedmiotowe traktowanie jednostki przez system. Członkowie Kobranocki, a zwłaszcza Andrzej "Kobra" Kraiński, niejednokrotnie mieli problemy z cenzurą, a ich teksty bywały odrzucane. Co ciekawe, Andrzej Kraiński, aby uciec przed poborem do armii, trafił do szpitala psychiatrycznego, gdzie poznał psychiatrę Andrzeja Michorzewskiego, który został tekściarzem zespołu. Michorzewski, z zawodu psychiatra, znany jest z tworzenia tekstów o abstrakcyjnej metaforyce.

Druga zwrotka piosenki rozszerza krytykę systemu na szersze zjawiska społeczne, ukazując hipokryzję i moralny relatywizm panujący w społeczeństwie: "Na zebraniu Ligi Kobiet / Tłusta baba, choć też człowiek / Bełkotała do toastów / Żeby wcielać pederastów". Ten fragment, pełen sarkazmu, piętnuje podwójne standardy i piętnowanie "inności" przez tych, którzy sami nie są bez skazy. Wcielanie "pederastów" do wojska w tamtych czasach mogło być formą przymusowej resocjalizacji lub marginalizacji, co jeszcze bardziej podkreśla represyjność systemu.

Kolejna zwrotka: "Jak garnkowi gadał kocioł / Siląc się na dobroć kocią / Niedojrzałość Ci wypomną / Choć im bardziej jest zielono" – stanowi metaforę wzajemnego obwiniania się i hipokryzji. "Garnkowi gadał kocioł" to polskie przysłowie oskarżające innych o własne wady. Ci, którzy sami są "zieloni" (czyli "niedojrzali" lub świeżo po "wcieleniu"), paradoksalnie wytykają "niedojrzałość" innym, co jest wyraźną krytyką obłudy i podwójnych standardów.

Refren: "Ela czemu się nie wcielasz / Twoich oczu blask niewinny / Przypomina mi mundur / Co z tego, że inny", powtarzany kilkukrotnie, jest kluczowym elementem interpretacji. Kim jest Ela? To pytanie pozostaje otwarte. Może to być konkretna osoba, symbol niezależności, wolności, sprzeciwu wobec narzuconych norm. Jej "niewinny blask oczu" kontrastuje z "mundurem", który kojarzy się z uniformizacją, posłuszeństwem i utratą indywidualności. Fakt, że jej "mundur" jest "inny", może sugerować jej odmienną, niekonformistyczną drogę życiową, która mimo wszystko w jakiś sposób wiąże się z presją lub oczekiwaniami, choć nie jest to dosłowne "wcielenie" w system. Ela jest uosobieniem pytania o granice wolności i indywidualności w opresyjnym otoczeniu.

Warto wspomnieć, że utwór "Ela czemu się nie wcielasz?" spotkał się z cenzurą. Dostał od niej częściowy zakaz emisji w radiu, przez co Polskie Radio Program III zdecydowało się na emisję jedynie fragmentu piosenki. To pokazuje, jak mocno tekst rezonował z rzeczywistością i był postrzegany przez władze jako potencjalnie niebezpieczny.

Piosenka Kobranocki to nie tylko rozliczenie z przeszłością PRL-u, ale ponadczasowy apel o zachowanie autentyczności i wolności w obliczu wszelkich form przymusu i manipulacji. Jej punk-rockowy sznyt i liryczna głębia sprawiają, że "Ela, czemu się nie wcielasz" pozostaje ważnym głosem w polskiej muzyce rockowej.