Interpretacja Opowieści Hoffmana - Kazimierz Krukowski

Piosenka „Opowieści Hoffmana” w wykonaniu Kazimierza Krukowskiego, choć często kojarzona z jego nazwiskiem jako autora, w rzeczywistości ma tekst napisany przez Konrada Toma, a muzykę skomponował Jerzy Boczkowski. Kazimierz Krukowski, znany również pod pseudonimem Lopek, był wybitnym polskim aktorem kabaretowym, rewiowym i filmowym, piosenkarzem i autorem tekstów pochodzenia żydowskiego, który zasłynął z mistrzowskiej interpretacji utworów gatunku szmonces, charakteryzującego się humorystycznym przedstawianiem żydowskich typów i ich żargonu. Ta specyfika jego stylu doskonale odzwierciedla się w niniejszym utworze.

Tekst piosenki wprowadza nas w świat narratora, który mierzy się z postacią Izydora Hoffmana. Od samego początku, określenie „Izydor Hoffman quasi moim jest kolegą” sygnalizuje dystans i ironię. Słowo „quasi” (z łaciny „jakby, niby, pozornie, prawie”) natychmiast podważa prawdziwość tej relacji, sugerując, że Hoffman to raczej znajomy z przymusu, niż prawdziwy przyjaciel, co narrator potwierdza zdaniem: „Co znaczy quasi? Nie popasał ze mną krów”. Hoffman jawi się jako postać nachalna i egocentryczna, która „wtranżolił się na par force do mego domu” i zdominował otoczenie, „wodzi rej, jak by byłby sam Mikołaj Rey”. To porównanie do Mikołaja Reja, jednego z pionierów polskiej literatury renesansowej, który jako pierwszy pisał wyłącznie po polsku i akcentował znaczenie języka ojczystego, dodaje Hoffmanowi aury ważności, jednocześnie podkreślając jego skłonność do zdominowania rozmowy i uwagi. Narrator szybko demaskuje jego zachowanie: „On żre za dwóch, do słowa nie da dojść nikomu”.

Centralnym motywem utworu są tytułowe „Opowieści Hoffmana”. Tytuł jest oczywistą aluzją do słynnej opery Jacquesa Offenbacha o tym samym tytule, która z kolei bazuje na fantastycznych opowiadaniach E.T.A. Hoffmanna, niemieckiego pisarza, prawnika i kompozytora epoki romantyzmu. W operze Hoffmann opowiada o swoich trzech nieszczęśliwych miłościach, które kończą się porażką z powodu demonicznych intryg. W piosence Krukowskiego, „Opowieści Hoffmana” nabierają zupełnie innego, choć równie ironicznego wymiaru. Izydor Hoffman nie jest romantycznym poetą, a jego opowieści to nie fantastyczne wizje, lecz „zwyczajny pic” – banalne kłamstwa i przechwałki, mające na celu zaimponowanie, zwłaszcza kobietom. Narrator z góry lekceważy jego słowa: „Ja go nie wierzę nic”.

Izydor Hoffman jawi się jako quasi modniś, Don Juan i Casanova, mimo że narrator podważa jego atrakcyjność („Z tym pyskiem, no i kto by wierzyć chciał”). Hoffman ma jednak swoje ofiary: Malcię, której „wmawia dziecko w brzuch”, czy „uległe” Malcię Katz i Drapkinową, podczas gdy Róża Platfuss „wpada w szał” na jego widok. Kulminacja utworu następuje, gdy Hoffman zostaje przyłapany w szafie narratora, święcący żydowskie święto Kuczki (Szałasów). Jest to sceniczny majstersztyk absurdu i komizmu, typowy dla konwencji kabaretowej. Hoffman, złapany na gorącym uczynku z żoną narratora, zamiast się tłumaczyć, teatralnie wyznaje: „trudno, jestem drań. Idź, kup rewolwer i mi zrań”. Jego „smolone duby” o tym, że żona narratora nazywa go „mój luby” są ostatnią, groteskową próbą manipulacji i usprawiedliwienia.

Piosenka jest błyskotliwą satyrą na ludzką próżność, dwulicowość i skłonność do fantazjowania na własny temat. Kreowany przez Kazimierza Krukowskiego, który był mistrzem w tworzeniu charakterystycznych typów, Izydor Hoffman staje się symbolem chełpliwości i powierzchowności. Narrator, choć poirytowany, zachowuje zdrowy rozsądek i cynizm, nie dając się zwieść opowieściom, które są dla niego niczym innym, jak „zwyczajnym picem”. Dzięki tej postaci i jej przezabawnym perypetiom, utwór na zawsze wpisał się do kanonu polskiego kabaretu, pozostając niezwykle trafnym komentarzem do pewnych aspektów ludzkiej natury.