Interpretacja Taganka - Włodzimierz Wysocki

Interpretacja piosenki „Taganka” Włodzimierza Wysockiego to podróż w głąb radzieckiego folkloru więziennego, choć sam Wysocki był przede wszystkim aktorem Teatru na Tagance i nigdy osobiście nie przebywał w tytułowym więzieniu. Utwór ten, choć często klasyfikowany jako pieśń błatna, czyli kryminalna, wyróżnia się od niej tym, że nie jest wykonywany w imieniu zatwardziałego przestępcy, lecz osoby, która dopiero wkracza w świat za kratami i jest nim zaskoczona. Wprowadzenie w tekst piosenki postaci „Cyganki z kartami, droga daleka, dom państwowy” od razu zarysowuje wizję z góry przesądzonego losu. To archetypiczne wieszczenie, symbolizujące nieuchronność przeznaczenia i brak kontroli nad własnym życiem, które prowadzi do „starego centralnego więzienia”. Wyrażenie „dom państwowy” (казённый дом) to eufemizm na określenie miejsca odosobnienia, wskazujący na wszechobecność władzy państwowej w życiu obywateli ZSRR.

Centralnym punktem utworu jest tytułowa Taganka – nazwa moskiewskiego więzienia, które stało się symbolem utraty wolności i miejsca, gdzie „zginęły młodość i talent”. Zaskakująca jest wzmianka o „wszystkich nocach pełnych ognia”. Zazwyczaj w więzieniach panuje ciemność, jednak w rosyjskich zakładach karnych światło często nie gaśnie w nocy, co budzi zdziwienie bohatera i podkreśla nienaturalność tego środowiska. Powtarzające się frazy „Taganka, dlaczego mnie zgubiłaś” oraz „jestem twoim stałym/na zawsze więźniem” wyrażają głęboki żal, rezygnację i poczucie pułapki. To nie tylko skarga na utratę wolności, ale także na zmarnowanie potencjału i siły życiowej w bezlitosnych murach.

Wysocki, jako bard i poeta, doskonale operował językiem i symboliką, by przedstawić ponurą rzeczywistość życia w Związku Radzieckim. Jego „pieśni błatne”, choć czerpały z folkloru kryminalnego, były często metaforą szerszych problemów społecznych i ludzkich tragedii. Piosenka „Taganka” odzwierciedla to, ukazując osobistą tragedię jednostki wplątanej w machinę systemu. Fragment „Wiem, kochanie, więcej się nie spotkamy, Różne drogi nam pisane, Znowu w piątki będą widzenia i gorzkie łzy mojej rodziny” jest szczególnie poruszający. Ukazuje dramat rozdzielenia z bliskimi i ból, jaki wyrok niesie dla całej rodziny. Piątkowe widzenia były w rzeczywistości roku 1938 jedynym dniem, w którym więźniów można było odwiedzić, co dodaje pieśni historycznej autentyczności.

Utwór „Taganka” ma niezwykłą historię. Choć niektórzy badacze przypisują jej powstanie Polakom, którzy zginęli w więzieniu na Tagance pod koniec lat 30. XX wieku, melodia zaś miałaby być oparta na polskim tangu „Tamaro”, eksperci skłaniają się ku temu, że jest to pieśń ludowa, która z czasem była uzupełniana i modyfikowana, co wyjaśnia pojawienie się w tekście faktów z różnych epok. Nie ma jednego kanonicznego tekstu „Taganki”; istnieją różne wersje, w tym te nazywane „Centrka” czy „Łubianka”. Wysocki, jako wybitny interpretator, nadał tej pieśni wyjątkową głębię i emocjonalność, czyniąc ją jedną z najbardziej rozpoznawalnych w swoim repertuarze. Jego wykonanie, pełne bólu i rezygnacji, silniej niż same słowa oddaje brak nadziei więźnia. Piosenka ta, choć opisuje specyficzne realia więzienne, stała się uniwersalnym hymnem o straconej młodości, zmarnowanym talencie i okrucieństwie losu, rezonującym z doświadczeniami wielu ludzi w trudnych czasach.