Interpretacja Famine - Sinead O'Connor

Sinead O'Connor's "Famine," z albumu Universal Mother wydanego 12 września 1994 roku, to nie tyle piosenka, co poruszający, mówiony esej, który brutalnie zrywa z oficjalną narracją na temat Wielkiego Głodu w Irlandii (1845-1849). Artystka, znana z bezkompromisowego aktywizmu i otwartości na tematy polityczne i społeczne, przedstawia swoją interpretację wydarzeń, która wstrząsnęła wielu odbiorcami, zwłaszcza w Wielkiej Brytanii. O'Connor odrzuca słowo "głód" (famine), twierdząc, że „there never really was one / There was no 'famine'”. Zamiast tego, demaskuje tragiczną prawdę: podczas gdy Irlandczycy umierali z głodu, „All of the other food / Meat fish vegetables / Were shipped out of the country under armed guard / To England while the Irish people starved”.

To mocne stwierdzenie ma swoje potwierdzenie w faktach historycznych. Badacze, w tym dr Christine Kinealy, autorka dwóch książek na temat głodu, podkreślają, że przez cały okres Wielkiego Głodu Irlandia pozostawała eksporterem żywności. Na przykład, w "Black '47" (1847 rok, uznawany za najgorszy rok głodu), wyeksportowano z Irlandii do Anglii tysiące cieląt, koni, wieprzowiny, szynki, a także ogromne ilości zboża i masła. Historycy zauważają, że polityka rządu brytyjskiego, w tym doktryna laissez-faire, przyczyniła się do pogorszenia sytuacji, a odmowa zakazu eksportu żywności, co zdarzało się wcześniej, była stałym źródłem kontrowersji, podsycając nastroje antybrytyjskie. Sinead O'Connor w swojej autobiografii Rememberings (2021) jasno zaznaczyła: "Wszyscy wierzą, że w XIX wieku był głód, ale w rzeczywistości w kraju było mnóstwo jedzenia, było ono po prostu wysyłane z kraju. Po prostu zostawałeś zastrzelony, jeśli byłeś Irlandczykiem i zbliżałeś się do czegokolwiek poza ziemniakiem. Fakt jest taki, że nazywanie tego głodem jest kłamstwem".

Artystka nie poprzestaje na obnażeniu historycznej niesprawiedliwości. Łączy ją z traumą kulturową i utratą tożsamości. Porusza kwestię systematycznego niszczenia kultury irlandzkiej, wskazując, że w zamian za utratę języka, który był nośnikiem historii i pamięci, Irlandczykom „they gave us money not to teach our children Irish / And so we lost our history”. O'Connor metaforycznie opisuje naród irlandzki jako „a child that's been battered” – dziecko, które zostało skrzywdzone i aby przetrwać, „has to drive itself out of it's head because it's frightened / Still feels all the painful feelings / But they lose contact with the memory”. Ta utrata kontaktu z bolesną pamięcią prowadzi do „massive self-destruction / alcoholism, drug adiction / All desperate attempts at running / And in it's worst form / Becomes actual killing”.

To odniesienie do długotrwałych konsekwencji traumy jest niezwykle istotne. Sinead O'Connor sama otwarcie mówiła o własnych doświadczeniach z przemocą w dzieciństwie i jej wpływie na jej życie oraz walkę z problemami psychicznymi. W jej twórczości często przewija się motyw skrzywdzonego dziecka, używany do wyrażania sprzeciwu politycznego. W kontekście społecznym, Irlandia, pomimo bycia krajem chrześcijańskim, boryka się z wysokimi statystykami wykorzystywania dzieci w Unii Europejskiej. Artystka dostrzega tu echo historycznej rany, która objawia się w współczesnych problemach społecznych – od samotności i uzależnień po przemoc, co wskazuje na syndrom stresu pourazowego (PTSD) na poziomie narodowym.

Piosenka podkreśla również, że to nie samo głodowanie ostatecznie złamało ducha Irlandczyków, ale „it's use in the controlling of our education”. O'Connor krytykuje sposób, w jaki historia jest przedstawiana w szkołach, skupiając się na "Black '47" i "strasznym głodzie", pomijając prawdę o celowym pozbawianiu żywności. Powtarzające się pytania „All the lonely people / where do they all come from” oraz „All the lonely people / where do they all belong” są cytatem z piosenki The Beatles "Eleanor Rigby", co symbolizuje wszechobecną, niezrozumiałą pustkę i poszukiwanie przynależności wynikające z utraty korzeni.

O'Connor wierzy, że droga do uzdrowienia prowadzi przez „remembering / And then grieving / So that there then can be forgiving / There has to be knowledge and understanding”. To wezwanie do zbiorowej pamięci i przepracowania traumy, aby otworzyć drogę do przebaczenia, a tym samym do odzyskania narodowej tożsamości i powrotu do korzeni, gdzie „We used to worship God as a mother” – symbolizując pierwotną, zdrową duchowość i połączenie z ziemią, utraconą na rzecz patriarchalnych systemów. W tym kontekście, O'Connor widzi Irlandczyków jako „a race like a child / That got itself bashed in the face”, potrzebujących uznania swojej krzywdy, aby móc się uleczyć.

"Famine" to utwór z płyty Universal Mother, która, jak wyjaśniła artystka, była pierwszą próbą ujawnienia tego, co faktycznie kryło się pod gniewem w jej poprzednich nagraniach. Piosenka, współnapisana z Johnem Reynoldsem, Dave'em Claytonem i Timem Simenonem (którzy również ją wyprodukowali), wykorzystuje sample, w tym skrzypce z musicalu "Skrzypek na dachu", fragment mowy ówczesnego premiera Irlandii, Jacka Lyncha z 1970 roku, oraz trąbki z utworu Milesa Davisa "Straight No Chaser". Singiel "Famine" został wydany w Europie i Australii w sierpniu 1995 roku.

Piosenka "Famine" Sinead O'Connor jest zatem głęboką refleksją nad historią, traumą i tożsamością. To nie tylko oskarżenie o historyczną niesprawiedliwość, ale przede wszystkim żarliwe wezwanie do uznania prawdy, do uzdrowienia ran narodowych poprzez pamięć, żałobę i zrozumienie, co jest jedyną drogą do prawdziwego przebaczenia i odnalezienia zagubionej tożsamości.