Interpretacja Η Alfa Romeo (I Alfa Romeo) - Odysseas Elytis

Interpretacja utworu „Η Alfa Romeo” autorstwa Odysséasa Elýtisa to fascynujące studium kontrastów i ewolucji w percepcji piękna oraz wolności, charakterystyczne dla twórczości tego noblisty. Wiersz, pochodzący ze zbioru „Τα Ρω του Έρωτα” (Ta Ro tou Erota) z 1972 roku, wyróżnia się na tle jego wcześniejszych, często bardziej złożonych i symbolicznych dzieł, prowokując literackie kręgi swoją prostotą i pozornym odejściem od głębokich, surrealistycznych form.

W pierwszych strofach poeta wyraża tradycyjny podziw dla klasycznej estetyki, odwołując się do Partenonu – symbolu starożytnej Grecji, wiecznego arcydzieła architektury, w którego każdej kolumnie odnajdywał „złoty kanon” piękna i proporcji. Jest to hołd dla dziedzictwa, dla ugruntowanych wartości i idealizmu antycznego świata. Jednakże, z niespodziewaną otwartością, Elýtis ogłasza, że „dzisiaj dobro i piękno odnajduje w sportowym Alfa Romeo”. To śmiałe zestawienie, które niektórzy krytycy uznali za „słabość do dóbr konsumpcyjnych”, w rzeczywistości stanowi klucz do interpretacji utworu. Jest to manifest przesunięcia akcentu z nieruchomego, monumentalnego piękna przeszłości na dynamiczne, ulotne i współczesne piękno, symbolizowane przez włoski samochód, który w tamtych czasach był postrzegany jako egzotyczny i wyrafinowany, niemal jak Ferrari. Alfa Romeo staje się metaforą nowego kanonu estetycznego – piękna funkcjonalnego, szybkości, innowacji i wyzwolenia.

Dalsze strofy umacniają to przesłanie. Poeta pragnie, aby „lata i zimy otaczały go gaje oliwne”, a „za nim znajdowały się wszystkie wieki”. Oznacza to głębokie zakorzenienie w greckim krajobrazie i historii, ale jednocześnie wolę odcięcia się od ciężaru przeszłości, aby swobodnie podążać naprzód. Gaje oliwne, symbol śródziemnomorskiej ziemi i tradycji, kontrastują z odrzuceniem „wszystkich wieków” jako balastu. To nie negacja dziedzictwa, lecz raczej afirmacja teraźniejszości i przyszłości, z szacunkiem dla korzeni, ale bez ich paraliżującego wpływu.

Kiedy „droga prowadzi go naprzód i wystawia na pokusy”, poeta pragnie „depnąć na gaz”. To pragnienie szybkości i ruchu jest wyrazem dążenia do wolności i samostanowienia. Z „siłą lwa i ptaka lekkością” osiąga „sto osiemdziesiąt” kilometrów na godzinę. W 1972 roku taka prędkość w samochodzie osobowym była znacząca, co podkreśla ekscytację i brawurę tej podróży. Metafory lwa i ptaka symbolizują połączenie potęgi i drapieżności z lekkością, swobodą i wzlotem, co oddaje kompleksowość doświadczania nowoczesnej wolności.

Utwór kończy się pożegnaniem z „morzami i górami” oraz deklaracją, że „ustawił swój kurs na Córkę Błyskawicy”. „Córka Błyskawicy” to enigmatyczne określenie, które można interpretować jako uosobienie nagłej, olśniewającej inspiracji, ulotnej prawdy, nowego horyzontu lub nawet samej przyszłości. Jest to dążenie do nieuchwytnego, do esencji, która jest zarówno chwilowa, jak i wieczna, tak jak błyskawica. Może to być również odniesienie do greckich mitów, gdzie błyskawica często jest atrybutem Zeusa, a jej córka symbolizowałaby boską interwencję lub objawienie. Elýtis, znany ze swojego „kultu słońca” i światła, często wplatał w swoją poezję elementy naturalne i metafizyczne, które nadawały sens egzystencji.

Wiersz „Η Alfa Romeo” zaskoczył wielu w kręgach filologicznych, ponieważ odchodził od głębokich, ukrytych znaczeń i surrealistycznych obrazów, typowych dla Elýtisa. Język jest prosty, a tematyka przystępna, lecz jednocześnie prowokująca. Można to traktować jako celowe działanie poety, by sprowokować dyskusję na temat ewolucji sztuki i percepcji piękna w zmieniającym się świecie. To również przykład „łagodnego i kontrolowanego surrealizmu” Elýtisa, gdzie składnia nie jest naruszona, a zestawienie obrazów pozostaje spójne i przyjemne. Poezja Elýtisa, pomimo modernistycznych tendencji i fascynacji surrealizmem, zawsze pozostawała głęboko zakorzeniona w greckiej tradycji i miłości do ojczystego krajobrazu, czego dowodem są motywy gajów oliwnych, mórz i gór. Wiersz o Alfa Romeo wpisuje się w ten nurt, ukazując, że dla Elýtisa piękno i wolność mogą przejawiać się zarówno w klasycznych proporcjach Partenonu, jak i w pędzie nowoczesnego samochodu, zawsze w kontekście greckiego ducha i nieustannego dążenia do „prawdziwej rzeczywistości” poprzez „współczesną magię” poezji.