Interpretacja Smells Like Teen Spirit - Nirvana

„Smells Like Teen Spirit” to hymn pokolenia, utwór, który nie tylko katapultował Nirvanę na szczyty list przebojów, ale także zdefiniował erę grunge’u i wprowadził alternatywny rock do mainstreamu. Jednak jego znaczenie i geneza są znacznie bardziej złożone i pełne sprzeczności, odzwierciedlając introspektywną, a zarazem cyniczną naturę samego Kurta Cobaina.

Tytuł piosenki, niepojawiający się w tekście, ma niezwykle prozaiczną, a jednocześnie ikoniczną historię. Pewnej nocy, podczas wizyty w mieszkaniu Cobaina, Kathleen Hanna, wokalistka zespołu Bikini Kill i przyjaciółka Kurta, napisała na jego ścianie „Kurt smells like Teen Spirit”. Odnosiła się do popularnego wówczas dezodorantu dla nastolatek marki Teen Spirit, którego używała ówczesna dziewczyna Kurta, Tobi Vail. Cobain, nieświadomy istnienia takiego produktu, zinterpretował to jako rewolucyjne hasło. Dopiero miesiące po wydaniu singla dowiedział się o prawdziwym znaczeniu napisu. Ta ironiczna pomyłka stała się tytułem utworu, który miał stać się głosem zbuntowanej młodzieży.

Sam Cobain opisywał „Smells Like Teen Spirit” jako próbę napisania „ostatecznej piosenki pop”. Tworząc ją, świadomie inspirował się dynamiką „cicho-głośno-cicho-głośno” zespołu Pixies, który podziwiał. Dave Grohl przyznaje, że kiedy Kurt przedstawił riff, Krist Novoselic uznał go za „śmieszny”, ale Cobain zmusił ich do grania go przez półtorej godziny. Co ciekawe, perkusja Dave’a Grohla, uznawana za jeden z najbardziej charakterystycznych elementów utworu, czerpała inspirację z disco i funku. Grohl wyjawił, że riffy perkusyjne „Smells Like Teen Spirit” zostały zainspirowane przez perkusistów takich zespołów jak Cameo, The Gap Band, a nawet Tony Thompson z Chic, w szczególności riffem z „Burn Rubber” The Gap Band oraz „How Low Can A Punk Get?” zespołu Bad Brains. Krist Novoselic, z kolei, często tworzył na basie interesujące, kontrapunktowe melodie, które wzbogacały kompozycje Nirvany.

Tekstowo, utwór jest często interpretowany jako obraz apatycznej i cynicznej generacji, a także jako kpiąca refleksja nad ideą rewolucji. Cobain sam przyznawał, że piosenka składa się z „sprzecznych idei” i „naśmiewa się z myśli o rewolucji”, jednocześnie określając ją jako „miłą myśl”. Fraza „Load up on guns, bring your friends / It's fun to lose and to pretend” może odnosić się do pustych gestów buntu i braku prawdziwej pasji. Linia „She's over-bored and self-assured” jest często łączona z Tobi Vail i ogólnym poczuciem znużenia.

W najbardziej rozpoznawalnym fragmencie – refrenie – pojawia się „Hello, hello, hello, how low”, co może być okrzykiem rozpaczy, pytaniem o głębię upadku, ale też prowokacyjnym zawołaniem. Zaraz potem słyszymy „With the lights out, it's less dangerous / Here we are now, entertain us / I feel stupid and contagious”. Te słowa odzwierciedlają poczucie zagubienia, beznadziei, a także biernej postawy oczekiwania na rozrywkę. Zwrot „Here we are now, entertain us” to ironiczna fraza, którą Cobain sam wykrzykiwał, wchodząc na imprezy, aby „przełamać lody”. Wyliczenie „A mulatto, an albino, a mosquito, my libido” bywa interpretowane jako lista społecznych „odmieńców” lub po prostu chaotyczny strumień świadomości, mający na celu stworzenie atmosfery absurdu i nonsensu. Końcowe powtórzenie „A denial” wzmacnia wrażenie obojętności, zaprzeczania rzeczywistości lub braku chęci do zmierzenia się z nią.

W teledysku do utworu, który stał się klasykiem MTV, widać chaotyczne licealne przyjęcie, zainspirowane filmami „Over the Edge” i „Rock 'n' Roll High School”. Obraz punkrockowców demolujących salę gimnastyczną pod okiem obojętnego woźnego i cynicznych cheerleaderek (podobno zatrudnionych z lokalnego klubu go-go) doskonale oddaje anarchiczny i antyestablishmentowy klimat piosenki.

Paradoksalnie, pomimo ogromnego sukcesu, Kurt Cobain z czasem zaczął nienawidzić „Smells Like Teen Spirit”. Czuł się przytłoczony jego popularnością i faktem, że ludzie skupiali się tylko na tym utworze, ignorując resztę twórczości Nirvany. Miał też problem z tym, że na koncerty zaczęli przychodzić ludzie, którzy wcześniej dokuczali mu w szkole. Nierzadko odmawiał grania utworu na żywo, a jeśli już, to robił to w sposób lekceważący, zmieniając nawet teksty, na przykład na „Load up on drugs, kill your friends” podczas występu w Top of the Pops. Czuł, że piosenka stała się dla niego „zażenowaniem”. Ta skomplikowana relacja z własnym hitem podkreśla autentyczność i niezgodę Cobaina na komercyjne ramy, w które został wciśnięty. „Smells Like Teen Spirit” pozostaje do dziś nie tylko kultową piosenką, ale i świadectwem buntu, cynizmu oraz artystycznych zmagań jednego z najważniejszych twórców muzyki alternatywnej.