Interpretacja Englishman In New York - Martin Rybczyński

"Englishman in New York" to ponadczasowa piosenka autorstwa Stinga, wydana w 1987 roku na jego drugim solowym albumie, Nothing Like the Sun. Wbrew powszechnemu mniemaniu, że utwór jest autobiograficznym odzwierciedleniem doświadczeń Stinga, głównym źródłem inspiracji był ekscentryczny brytyjski pisarz i ikona gejowska, Quentin Crisp. Crisp, znany ze swojej ekstrawaganckiej maniery i ciętego dowcipu, przeprowadził się do Nowego Jorku w późnych latach 70. XX wieku, w wieku 72 lat, po zdobyciu sławy dzięki swoim wspomnieniom The Naked Civil Servant. Sting spotykał się z Crisp'em na lunchach i był zafascynowany jego odwagą w życiu w pełni autentycznym, zwłaszcza w konserwatywnej Anglii w połowie ubiegłego wieku, gdzie bycie gejem było wówczas zarówno społecznie nieakceptowane, jak i prawnie zagrożone. Artysta podziwiał Crispa za to, że zawsze był sobą, bez względu na to, co mówili inni, co stało się centralnym przesłaniem piosenki.

Tekst piosenki rozpoczyna się od stereotypowych, lecz uroczych obrazów brytyjskości: "I don't drink coffee, I take tea, my dear / I like my toast done on one side" (Nie piję kawy, piję herbatę, kochanie / Lubię tost zrobiony z jednej strony). Te otwierające wersy od razu podkreślają poczucie bycia innym, a akcent Anglika jedynie to potwierdza: "And you can hear it in my accent when I talk / I'm an Englishman in New York" (I słychać to w moim akcencie, kiedy mówię / Jestem Anglikiem w Nowym Jorku). Spacerowanie Piątą Aleją z laską symbolizuje elegancję i pewność siebie, ale jednocześnie odrębność w tętniącym życiem, chaotycznym Nowym Jorku.

Refren – "Whoa, I'm an alien, I'm a legal alien / I'm an Englishman in New York" (Wow, jestem obcym, jestem legalnym obcym / Jestem Anglikiem w Nowym Jorku) – ujmuje poczucie obcości i bycia outsiderem, nawet gdy jest się legalnie zaakceptowanym. Słowo "alien" (obcy) nie oznacza tu kosmity, lecz cudzoziemca, a Crisp żartobliwie stwierdził kiedyś, że nie może się doczekać swoich dokumentów naturalizacyjnych, aby mógł "popełnić zbrodnię i nie zostać deportowanym". To zjawisko kulturowego przemieszczenia i adaptacji do nowego środowiska jest kluczowe dla utworu.

Dalsze zwrotki przechodzą od anegdotycznych obserwacji do głębszych filozoficznych refleksji, które są esencją inspiracji Crispem. Linia "If 'Manners maketh man', as someone said / Then he's the hero of the day" (Jeśli 'Maniery czynią człowieka', jak ktoś powiedział / To on jest bohaterem dnia) nawiązuje do słynnego powiedzenia, sugerując, że prawdziwe bohaterstwo leży w zachowaniu godności i maniery w obliczu przeciwności. Sting w wywiadach podkreślał, że Crisp był "dumny ze swojej orientacji homoseksualnej w czasach, gdy bycie gejem było fizycznie niebezpieczne". Stąd kluczowe przesłanie: "It takes a man to suffer ignorance and smile / Be yourself no matter what they say" (Trzeba być mężczyzną, aby cierpliwie znosić ignorancję i uśmiechać się / Bądź sobą, bez względu na to, co mówią). Ta fraza stała się hymnem dla wielu, którzy czują się niezrozumiani lub pod presją konformizmu, a Sting uważał ją za osobistą filozofię Crispa.

Piosenka celebruje indywidualność i siłę płynącą z życia w zgodzie ze sobą. Zwrotka "Modesty, propriety can lead to notoriety / You could end up as the only one / Gentleness, sobriety are rare in this society / At night a candle's brighter than the sun" sugeruje, że tradycyjne cnoty takie jak skromność czy przyzwoitość mogą prowadzić do izolacji w społeczeństwie, które często ceni głośność i agresję. Jednak delikatność i umiarkowanie są rzadkie i dlatego mają większą wartość, niczym świeca jaśniejsza niż słońce w nocy.

Ostatnie zwrotki umacniają ten obraz silnego indywidualisty: "Takes more than combat gear to make a man / Takes more than a licence for a gun / Confront your enemies, avoid them when you can / A gentleman will walk but never run" (Potrzeba czegoś więcej niż sprzętu bojowego, by uczynić człowieka / Potrzeba czegoś więcej niż pozwolenia na broń / Staw czoła swoim wrogom, unikaj ich, kiedy możesz / Dżentelmen będzie szedł, ale nigdy nie pobiegnie). To jest manifest spokojnej siły, odwagi cywilnej i godności, która nie ucieka, ale też nie wdaje się w niepotrzebne konflikty. Sting w wywiadzie dla Rolling Stone powiedział, że Crisp "mieszka w okolicach Bowery i ma niewiarygodne poczucie humoru i radość życia, z której każdy może wyciągnąć lekcję". Piosenka jest hołdem dla jego wyjątkowości, ale Sting przyznaje, że "to też o mnie".

Muzycznie "Englishman in New York" wyróżnia się mieszanką popu, jazzu i wpływów reggae, a charakterystyczne solo saksofonowe Branforda Marsalisa dodaje utworowi głębi emocjonalnej i bogactwa. Sting, choć sam Anglik, przyznał, że Nowy Jork był dla niego źródłem inspiracji i że lubił spacerować po mieście, obserwując ludzi i sytuacje. Poczuł się tam na tyle swobodnie, że napisał tę piosenkę w swoim nowojorskim mieszkaniu. Utwór, choć początkowo nie był wielkim hitem w USA ani w Wielkiej Brytanii, zdobył popularność w Europie, a remiks Bena Liebranda w 1990 roku wprowadził go ponownie na listy przebojów. Teledysk, wyreżyserowany przez Davida Finchera, przedstawia zarówno Stinga, jak i samego Quentina Crispa, co jeszcze bardziej zacieśnia ich związek z utworem. Na końcu oryginalnego teledysku słychać głos Crispa: "If I have an ambition other than a desire to be a chronic invalid, it would be to meet everybody in the world before I die... and I'm not doing badly" (Jeśli mam jakąkolwiek ambicję poza pragnieniem bycia chronicznym inwalidą, to chciałbym spotkać wszystkich ludzi na świecie, zanim umrę... i idzie mi całkiem nieźle).

Englishman in New York pozostaje potężnym manifestem indywidualności, akceptacji siebie i siły, która płynie z bycia wiernym swoim wartościom, niezależnie od otoczenia. To hołd dla niezwykłego człowieka, ale także uniwersalne przesłanie, które nadal rezonuje z tymi, którzy czują się "legalnymi obcymi" we współczesnym świecie.