Interpretacja La Vergine degli Angeli... - Maria Callas

"La Vergine degli Angeli" (Dziewica Aniołów) to jeden z najbardziej wzruszających i ikonicznych fragmentów opery Giuseppe Verdiego La forza del destino (Siła przeznaczenia). Jest to głęboko religijny hymn, modlitwa do Matki Boskiej, która wieńczy finał drugiego aktu opery, osadzony w kościele Madonna degli Angeli. Utwór ten stanowi serce dramatyczne momentu, w którym główna bohaterka, Leonora, szuka schronienia w klasztorze, uciekając przed gniewem brata i tragicznymi konsekwencjami swojej zakazanej miłości.

Tekst, w dużej mierze autorstwa samego Verdiego, jest prosty, lecz niezwykle sugestywny. Rozpoczyna się chórem mnichów ("TUTTI"), którzy zwracają się do Matki Boskiej: „La Vergine degli Angeli / vi copra del suo manto, / e voi protegga vigile / di Dio l'Angelo santo.” (Dziewica Aniołów / niech okryje was swoim płaszczem, / i niech strzeże was czujnie / święty Anioł Boży.) To zbiorowe wezwanie o boską opiekę jest adresowane do Leonory, która, jako nowa pustelnica, ma zamieszkać w samotnej jaskini przy klasztorze, szukając odkupienia i ucieczki od ciążącego na niej losu. Chór ten, wzmocniony głosami solowymi Padre Guardiano i Melitone, jest akompaniowany przez wiolonczele, co nadaje mu uroczysty i jednocześnie pocieszający charakter.

Następnie pojawia się głos Leonory ("LEONORA"), która intonuje tę samą modlitwę, lecz w pierwszej osobie: „La Vergine degli Angeli / mi copra del suo manto, / e me protegga vigile / di Dio l'Angelo santo.” (Dziewica Aniołów / niech okryje mnie swoim płaszczem, / i niech strzeże mnie czujnie / święty Anioł Boży.) Ta zmiana perspektywy jest kluczowa. Zastąpienie "was" (vi) przez "mnie" (mi) natychmiast personalizuje modlitwę, czyniąc ją intymnym błaganiem o osobiste zbawienie i schronienie. Towarzyszy jej delikatny dźwięk harfy, co podkreśla jej samotność i kruchość w obliczu potężnego chóru. Leonora, naznaczona tragiczną siłą przeznaczenia, z desperacją zwraca się do nieba o miłosierdzie i ochronę. To moment głębokiej introspekcji i poddania się woli Bożej, symbolizujący jej przejście od burzliwego świata do klasztornego odosobnienia. Ojciec Przeor błogosławi ją, gdy Leonora udaje się do pustelni.

W interpretacji Marii Callas ten fragment nabiera niezwykłej głębi i emocjonalnego rezonansu. Jej nagranie z 1954 roku, pod batutą Tullio Serafina, jest uważane za jedno z najlepszych w jej dorobku, zwłaszcza w roli Leonory. Callas, znana z umiejętności wydobywania najdrobniejszych niuansów dramatycznych z każdej frazy, w "La Vergine degli Angeli" osiąga mistrzostwo w oddawaniu delikatności i pokory. Krytycy często podkreślają jej "filo di voce" – zdolność do śpiewania z niezwykle subtelnym, niemal eterycznym brzmieniem, które w tym kontekście staje się "nieskończenie wzruszającą modlitwą sotto voce". To właśnie ta precyzja w wyrazie, umiejętność przekazania konkretnego znaczenia dramatycznego poprzez barwę głosu i niuanse dynamiczne, wyróżniała Callas spośród innych śpiewaczek. Choć producent Walter Legge odnotował lekkie "drżenie" w jej głosie podczas sesji nagraniowych w 1954 roku, dla wielu słuchaczy właśnie to nadawało interpretacji Callas autentyczności i ludzkiej wrażliwości, idealnie pasującej do cierpiącej Leonory. Rola Leonory była zresztą jedną z jej pierwszych ról Verdiego, którą śpiewała już w 1948 roku w Trieście.

Ciekawostką jest, że Giuseppe Verdi czerpał inspirację do tego utworu z wizyt w bazylice w Cortemaggiore, gdzie często modlił się przed ołtarzem z obrazem "Zmartwychwstanie Marii" autorstwa Francesco Scaramuzzy. Obraz ten przedstawiał Dziewicę unoszoną do nieba przez chór aniołów, co, według tradycji, miało natchnąć kompozytora do stworzenia tej niebiańskiej melodii. Ten fakt dodaje kompozycji dodatkowego, wizualnego wymiaru, który z pewnością rezonował z Callas, która potrafiła malować głosem obrazy.

W szerszym kontekście opery La forza del destino, w której motyw fatum i siły przeznaczenia jest wszechobecny, "La Vergine degli Angeli" stanowi moment wytchnienia, nadziei na boską interwencję i pocieszenie w obliczu nieuchronnego. Modlitwa Leonory i wspierający ją chór, choć nie odwracają tragicznego biegu wydarzeń, dają bohaterce wewnętrzny spokój i wiarę w duchowe ocalenie. To właśnie to połączenie ludzkiej rozpaczy z nieludzką nadzieją sprawia, że interpretacja Marii Callas, pełna zarówno potęgi, jak i delikatności, pozostaje niezapomniana i jest uznawana za wzór wykonawczy. Callas doskonale oddaje wewnętrzny konflikt Leonory i jej determinację w dążeniu do odkupienia, co czyni tę postać, choć przez niektórych uważaną za pasywną, niezwykle porywającą w jej wykonaniu. To nie tylko piękna aria, ale także głębokie studium psychologiczne cierpiącej duszy, która w modlitwie szuka ukojenia i nadziei na opiekę niebios.