Interpretacja Itsuki no komoriuta - Ludowa japońska

„Itsuki no komoriuta” (五木の子守唄), czyli „Kołysanka z Itsuki”, to jedna z najbardziej znanych japońskich pieśni ludowych, reprezentująca tradycje wioski Itsuki w prefekturze Kumamoto na wyspie Kiusiu. Nie jest to jednak typowa kołysanka mająca uspokoić dziecko, lecz „Moriko Uta” – pieśń opowiadająca o ciężkim losie młodych dziewcząt z ubogich rodzin, które były wysyłane do pracy jako opiekunki dzieci w bogatych domach, często daleko od domu. Stanowi ona przejmujący lament nad ich sytuacją i tęsknotą za domem.

Tekst piosenki, której melodia jest uważana za jedną z najpiękniejszych w japońskim folklorze, ukazuje głęboki smutek i poczucie beznadziei. Podmiot liryczny, młoda dziewczyna, wyraża swoją rozpacz i nadzieję na krótką przerwę od ciężkiej pracy. Pierwsza strofa mówi: „Zostanę tu tylko do Obon / Po Obon już mnie tu nie będzie / Gdyby Obon przyszło wcześniej, wcześniej wróciłabym do domu”. Obon to buddyjskie święto zmarłych, obchodzone zazwyczaj we wrześniu, podczas którego służba, w tym opiekunki, mogła wracać do swoich rodzin na krótki urlop. Te słowa podkreślają pragnienie powrotu do domu i wyzwolenia z niewoli, nawet jeśli tylko na krótki czas.

W drugiej strofie dziewczyna kontrastuje swoje ubóstwo z bogactwem tych, którym służy: „Jestem żebraczką, żebraczką / Tamci to bogaci ludzie / Bogaci ludzie noszą dobre pasy, noszą dobre kimona”. Ta konfrontacja ukazuje głęboką społeczną nierówność i poczucie niższości, z jakim musiały mierzyć się te młode dziewczęta. Były one często „sprzedawane” lub oddawane przez swoje rodziny w zamian za jedzenie, takie jak worek ryżu, co było typowe w okresach niedoboru i ubóstwa. Zdarzało się nawet, że z powodu niedostępności ziemi uprawnej w Japonii i priorytetowego traktowania mężczyzn zdolnych do ciężkiej pracy, dziewczęta i osoby starsze były wysyłane na służbę jako „kuchiberashi” (zmniejszenie liczby ust do wyżywienia) lub wręcz zabijane.

Trzecia i czwarta strofa dotykają tematu śmierci i tęsknoty za bliskimi. Dziewczyna pyta: „Kto będzie płakał za mną, gdy umrę? / Jedynie cykady na sosnowym wzgórzu za domem”. To przejmujące pytanie wyraża poczucie samotności i bezwartościowości. Jednak zaraz potem następuje zaprzeczenie: „Nie, to nie cykady / To moja młodsza siostra / Nie płacz, siostro, bo się martwię”. To pokazuje, że mimo wszystko istnieje dla niej ważna więź emocjonalna, a troska o siostrę jest silniejsza niż osobiste cierpienie. Według niektórych źródeł, „płacz cykad” (semi ga naku) może być również interpretowany jako „śpiew cykad”, co symbolizuje naturalny cykl życia i śmierci, w którym nawet przyroda oddaje hołd. Istnieje również inna, bardziej oryginalna wersja tekstu, która jeszcze bardziej brutalnie oddaje rozpacz opiekunki: „Nienawidzę opiekować się płaczącym dzieckiem / Nienawidzą mnie za to, że dziecko płacze”. Ta wersja ukazuje pogardę, z jaką traktowano te niżej urodzone dziewczęta.

W kolejnych strofach podmiot liryczny kontynuuje rozważania o swojej śmierci: „Gdybym umarła, pochowajcie mnie przy drodze / Przechodnie rzucą mi kwiaty”. Jest to prośba o skromny, ale godny pochówek, z nadzieją na symboliczny akt pamięci ze strony obcych. Kołysanka kończy się wzruszającym obrazem: „Jakie to będą kwiaty? / Szpiczaste kamelie / Woda przyjdzie z nieba, jako dar”. Kamelie, często kojarzone z pięknem i przemijaniem, oraz deszcz jako „dar z nieba”, symbolizują naturalny porządek rzeczy i pocieszenie, że nawet po śmierci natura zatroszczy się o duszę.

Pieśń „Itsuki no komoriuta” ma swoje korzenie w epoce Heian (794-1185), a jej powstanie często wiązane jest z ludźmi z klanu Heike, którzy po przegranej wojnie Genji-Heike (1180-1185) zostali doprowadzeni do skrajnego ubóstwa. Wielu z nich osiedliło się w Gokanosho, niedaleko Itsuki, a samuraje Genji byli wysyłani do nadzorowania ich, co pogłębiło różnice między bogatymi a biednymi. Kołysanka ta została ponownie odkryta przez nauczyciela w 1935 roku, długo po tym, jak przestała być śpiewana. Po II wojnie światowej, kiedy ją nagrano, stała się szeroko znana w całej Japonii.

„Itsuki no komoriuta” jest często wykonywana na instrumentach tradycyjnych, takich jak shakuhachi czy koto, ale również zaadaptowana do instrumentów zachodnich. Jej melodia, choć smutna, jest pełna nostalgii i odzwierciedla głębokie, uniwersalne emocje miłości i tęsknoty. Jest to pieśń, która pomimo swojego lokalnego pochodzenia, stała się symbolem cierpienia i wytrwałości, poruszającym serca ludzi na całym świecie.