Interpretacja Darkness - Leonard Cohen

Interpretacja tekstu piosenki "Darkness" Leonarda Cohena, pochodzącej z jego dwunastego albumu studyjnego Old Ideas (2012), to podróż w głąb najbardziej fundamentalnych lęków i stanów ludzkiej egzystencji: starości, rozczarowania, nihilizmu i wszechogarniającej apatii. Utwór, który ukazał się, gdy Cohen miał 77 lat, jest głęboką refleksją dojrzałego artysty nad losem człowieka, naznaczonym nieuchronnym upływem czasu i utratą.

Piosenka otwiera się intrygującym obrazem: „I caught the darkness / It was drinking from your cup / I caught the darkness / from your little cup” (Złapałem ciemność / Piła z twojej filiżanki / Złapałem ciemność / z twojej małej filiżanki). Ten początek od razu stawia „ciemność” w roli czegoś niemal namacalnego, substancji, którą można pić, i co ważniejsze, którą podaje lub dzieli się z narratorem inna osoba, prawdopodobnie bliska, np. partnerka. Pytanie „Is this contagious? (Czy to zaraźliwe?) jest kluczowe, a odpowiedź „You said, Just drink it up” (Powiedziałaś, Po prostu to wypij) przerażająco akceptująca, a wręcz zachęcająca do zanurzenia się w tym stanie. Ciemność nie jest tu tylko metaforą smutku, lecz głębokiej, duchowej pustki, utraty nadziei i sensu. Jest to siła, która pochłania wszystko, czego dotknie, sugerując, że rozpacz może być zaraźliwa, a poddanie się nihilizmowi – nieuniknione.

Kolejne wersy z odrętwiającą szczerością opisują stan narratora: „I’ve got no future / I know my days are few / Ah, the present’s not that pleasant / just a lot of things to do / I thought the past would last me / but the darkness got that too”. Cohen, w wieku 77 lat w momencie wydania albumu, z rezygnacją wzrusza ramionami na niepewne perspektywy dla człowieka w jego wieku. Ciemność pochłonęła przyszłość, teraźniejszość i nawet przeszłość, nie pozostawiając żadnej ucieczki ani pocieszenia. Jest to wizja, gdzie nie ma już nadziei na poprawę, a jedyne, co pozostało, to bezsensowne „rzeczy do zrobienia”.

W drugim refrenie piosenki, Cohen wraca do motywu relacji z kobietą: „I should have seen it coming / It was right behind your eyes / You were young and it was summer / I just had to take a dive / Winning you was easy, baby, / but the darkness was the prize”. Sugeruje to, że mrok był obecny w drugiej osobie jeszcze przed ich związkiem, a zwycięstwo w zdobyciu jej miłości okazało się paradoksalnie zdobyciem samej ciemności. Nagroda, którą otrzymał, to nie szczęście, lecz właśnie ten mrok, który teraz go pochłania. Niektórzy interpretują to jako opis wchodzenia w skomplikowany, może nawet destrukcyjny związek, który stał się jego życiem, odbierając mu zdolność do czerpania radości z czegokolwiek.

Poczucie odrętwienia i apatii jest mocno podkreślone w wersach: „I don’t smoke no cigarettes / I don’t use the alcohol / I ain’t had much lovin’ yet / but that’s always been your call. / Hey, I don’t miss it baby / I got no taste for anything at all”. Narrator stracił wszelkie pragnienia i zdolność do odczuwania przyjemności, zarówno z używek, jak i z miłości czy bliskości. To stan kompletnej obojętności, gdzie nic już nie ma smaku ani znaczenia. Brak żywych kolorów, jak utracona „tęcza”, podkreśla ponurość jego obecnego stanu, a brak doświadczeń sensorycznych uwypukla podstępny charakter ciemności, która konsumuje nie tylko nadzieję, ale i samą zdolność do pełnego doświadczania życia.

W ostatniej zwrotce przed powtórzeniem refrenu, Cohen wyraża utratę dawnej radości: „I used to love the rainbow / and I used to love the view / I loved the early morning / and I pretended it was new / But I caught the darkness, baby, / And I got it worse than you”. Nastąpił kontrast między dawnym sobą, zdolnym do dostrzegania piękna w świecie, a obecnym, który wpadł w mrok. Co więcej, narrator twierdzi, że on sam „dostał to gorzej” niż osoba, która ciemność wprowadziła, co wskazuje na totalne poddanie się temu stanowi.

Leonard Cohen, znany jako "ojciec chrzestny mroku" i "arcykapłan patosu", przez całe życie zmagał się z głęboką melancholią i depresją, którą przypisywał "powodom biologicznym". Jego życie było poszukiwaniem światła w cieniu, a jego twórczość często eksplorowała tematykę ciemności, samotności, seksu, religii i śmierci. Mimo mrocznej tematyki, Cohen sam postrzegał piosenkę „Darkness” jako utwór, który „pozwala światłu wejść”. W wywiadzie dla Consequence of Sound, zapytany, gdzie w „Darkness” pojawia się światło (nawiązując do jego słynnego wersu z utworu „Anthem”: „There is a crack in everything / That’s how the light gets in”), Cohen odpowiedział, że to „pozycja człowieka stojącego w obliczu czegoś nieodwołalnego i nieugiętego, śpiewającego o tym”. Porównał to do postawy Zorby Greka, który w obliczu nieszczęścia podnosi kieliszek, tupie nogami i tańczy. W tym kontekście, samo śpiewanie o ciemności staje się aktem oporu i afirmacji życia, pomimo braku nadziei. To właśnie to ustawienie się wobec ciemności jest tu światłem, a nie samo jej zanegowanie.

„Darkness” to utwór, który ukazuje Cohenowskie zmaganie się z trudnymi aspektami ludzkiej egzystencji w jego późnych latach, kiedy to, jak sam mówił, „dni są policzone”. To szczere spojrzenie na pustkę i rezygnację, ale także subtelne podkreślenie siły samego aktu tworzenia i wyrażania, nawet najbardziej ponurych uczuć. Piosenka, podobnie jak wiele innych utworów z albumu Old Ideas, została zainspirowana jego osobistymi doświadczeniami, w tym utratą znacznej części majątku z powodu defraudacji przez byłą menedżerkę, co zmusiło go do powrotu na scenę po latach. To wszystko wpłynęło na melancholijny, a jednocześnie głęboko refleksyjny ton albumu.