Interpretacja Wieje - Lech Janerka

Lech Janerka w utworze „Wieje” z albumu „Fiu Fiu” z 2002 roku zabiera słuchacza w podróż po wewnętrznym krajobrazie pełnym rezygnacji, niezrozumienia i tęsknoty za ostatecznym spokojem. Piosenka, charakteryzująca się typową dla artysty, ascetyczną aranżacją i głębokim tekstem, odzwierciedla jego unikalne podejście do muzyki i słowa, które – jak sam Janerka przyznał w jednym z wywiadów – „jakoś tam się nie starzeją niektóre”.

Pierwsza zwrotka wprowadza w stan świadomości podmiotu lirycznego, który „nawet wie, skąd biorą się te wszystkie szmery w dalekim tle, abstrakcje śmiałe i etery”. To wiedza, która jednak nie przynosi ukojenia, a wręcz zdaje się pogłębiać poczucie obcości. „Szmery” i „abstrakcje” mogą symbolizować natłok informacji, hałas współczesnego świata, czy też egzystencjalne rozterki, które dla wrażliwego umysłu stają się przytłaczające. W kontraście do tego stoi postać adresatki: „A ty coś jesz i jesteś taka niezmęczona kiczem”. Ta linia jest uderzająco cyniczna i jednocześnie rozczarowująca. Sugeruje obojętność, konsumpcjonizm i brak wrażliwości na otaczającą rzeczywistość, ignorowanie głębszych, bardziej złożonych aspektów istnienia. To zderzenie sprawia, że podmiot liryczny czuje się rozbity: „Wieje, wieje i rozwiewa mnie” – niczym wiatr, siły zewnętrzne rozpraszają jego tożsamość, uniemożliwiając zakorzenienie i poczucie spójności.

Refren jest centralnym punktem utworu, pełnym Janerkowskiego absurdu i głębokiego znaczenia: „Wyprowadzam się, wyprowadzam się na górę, wyprowadzam się w piórnikowym garniturze. Wyprowadzam się, wyprowadzam się na górę, wyprowadzam się i zasilam czarną dziurę. A ty możesz zostać.” Zwrot „na górę” bywa interpretowany jako symbol ucieczki, wycofania się, a nawet odejścia z tego świata. „Piórnikowy garnitur” dodaje element surrealizmu i dziecięcej naiwności do tej dramatycznej decyzji, podkreślając być może absurdalność samej próby ucieczki lub jej nieuchronnie skazany na porażkę charakter. Michał Hoffmann w artykule dla Dwutygodnika określił ten refren jako „szczyt dokonań LJ jako poety”, podkreślając jego zdolność do ujęcia w nim „bezcelowości wszelkich pozycji wobec” i „daremnej szarpaniny między ruchem a jego brakiem”. Wypowiedź Janerki, który w wywiadzie dla Portalu Winylowego wspomina o konieczności „opamiętania się i powolnego zaczynania myślenia o tym, o czym śpiewał, że wyprowadzam się na górę w piórnikowym garniturze”, sugeruje osobiste echo tych słów i refleksję nad własnym życiem. Kulminacją tej ucieczki jest „zasilanie czarnej dziury” – to ostateczne, fatalistyczne zakończenie, symbolizujące całkowite rozpuszczenie, nicość, być może nawet dobrowolne unicestwienie w obliczu niemożności znalezienia sensu. Wyrażenie „A ty możesz zostać” ponownie odcina podmiot liryczny od reszty świata, pozostawiając ją w jej niezmienionym, „niezmęczonym kiczem” stanie. Teksty Janerki często poruszają tematy ludzkiej godności, niezależności i wolności, a ta ucieczka może być postrzegana jako desperacka próba zachowania tych wartości w świecie, który je ignoruje. Co ciekawe, w wywiadzie dla RMF FM, Janerka, mówiąc o swoich koncertach, żartobliwie stwierdził, że „praktycznie wieje nudą przez dwie godziny”, co może być autoironicznym nawiązaniem do tytułu utworu i minimalistycznego charakteru jego wystąpień, ale też do pewnego zmęczenia konwencją.

Ostatnia zwrotka jest wołaniem, swego rodzaju modlitwą o ostateczne wyzwolenie: „Posłuchaj mnie, Syreno nimfo pokręcona, posłuchaj mnie, zaśpiewaj żebym z lekka skonał”. Postać syreny lub nimfy, tradycyjnie kojarzona z uwodzeniem i zgubą, tutaj staje się niemalże figurą zbawczą, której pieśń ma przynieść upragnione unicestwienie. „Z lekka skonał” to prośba o delikatne, łagodne odejście, bez walki, w akcie rezygnacji i poddania się. Powtórzenie frazy „Bo chociaż wiem, bo chociaż wiem skąd biorą się te wszystkie szmery w niebie” podkreśla paradoks – wiedza nie chroni przed rozpaczą, a jedynie uświadamia jej źródła, nie dając narzędzi do walki. W obliczu tego „Wieje, wieje i rozwiewa mnie” staje się rezygnacją z prób uporządkowania chaosu, zaakceptowaniem własnego rozproszenia.

„Wieje” jest utworem, który doskonale oddaje melancholię i intelektualną wrażliwość Lecha Janerki, czyniąc go jednym z najważniejszych głosów polskiej alternatywy. Jego egzystencjalne, czasem nihilistyczne teksty, często opisujące bezcelowość ludzkich zmagań, rezonują z wieloma słuchaczami, którzy odnajdują w nich własne refleksje nad kondycją współczesnego człowieka. Fakt, że piosenka doczekała się interpretacji przez innych artystów, m.in. Katarzynę Nosowską na tribute albumie „Janerka na basy i głosy”, świadczy o ponadczasowości i sile oddziaływania tego dzieła. Podkreślono tam również rolę gitary basowej jako instrumentu, na którym Janerka tworzy, co jest istotne dla jego charakterystycznego brzmienia. To utwór o kruchości tożsamości w obliczu przytłaczającej rzeczywistości i o pragnieniu ostatecznego, spokojnego wycofania, nawet jeśli oznacza ono niebyt.